Q വിവാഹത്തിൻ്റെ മൂന്നാം നാൾ ഭർതൃദർശനംപോലും ലഭിക്കാതെ വിധവയായ ഒരു സ്ത്രീയുടെ കഥയെ മുൻനിർത്തി നാടകമെഴുതിയതും ഹരിപ്പാട് വച്ചു കൂടിയ യോഗക്ഷേമസഭയിൽ അവതരിപ്പിച്ചതും നാടകത്തിനു മുൻപ് പാസ്സാകാതെ പോയ വിധവാ വിവാഹപ്രമേയം നാടകത്തിനു ശേഷമാണ് അവതരിപ്പിച്ചിരുന്നതെങ്കിൽ പാസ്സാകുമായിരുന്നു എന്നു ഒരാൾ അഭിപ്രായപ്പെട്ടതും ലളിതാംബികാ അന്തർജ്ജനം രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. നവോത്ഥാന കാലസ്ത്രീ നാടകപ്രവർത്തനങ്ങളെ എങ്ങനെ കാണുന്നു?

A 1990 കളുടെ തുടക്കത്തിൽ സ്ത്രീ പഠനകേന്ദ്രം ഒരു സാഹിത്യ പ്രവർത്തകക്യാമ്പ് നടത്തിയിരുന്നു. ചന്ദ്രമതി ടീച്ചർ, മാധവിക്കുട്ടി എന്നിങ്ങനെ പരിചയമുള്ളവരും അല്ലാത്തവരുമായ പലരും ഉണ്ടായിരുന്നു. നാടകത്തിൽ ഗവേഷണം നടത്തിയിരുന്ന രാജലക്ഷ്മി ടീച്ചർ ഉണ്ടായിരുന്നു. അന്നു ഞങ്ങളുടെ ധാരണ യോഗക്ഷേമസഭ മൂന്നു നാടകങ്ങൾ അവതരിപ്പിച്ചിരുന്നു എന്നാണ്. രാജലക്ഷ്മി ടീച്ചറുടെ ഗവേഷണത്തിൻ്റെ ഭാഗമായി എൻ.മോഹനനെ കാണുകയും ലളിതാംബിക അന്തർജ്ജനത്തിൻ്റെ ‘പുനർജന്മം’ എന്ന നാടകം കണ്ടെടുക്കുകയും ചെയ്തു. അതു അന്നു അത്ഭുതമായിരുന്നു.ലളിതാംബിക അന്തർജ്ജനം എഴുതിയ നാടകം എന്തു കൊണ്ട് നാടകചരിത്രത്തിലൊന്നും രേഖപ്പെടുത്തിയില്ല എന്നതായിരുന്നു ആ അത്ഭുതം.
അതുപോലെ രേഖപ്പെടുത്താതെ പോയ നാടകമാണ് ‘തൊഴിൽ കേന്ദ്രത്തിലേക്ക് ‘ എന്ന നമ്പൂതിരി സ്ത്രികൾ എഴുതിയ നാടകം.രണ്ടായിരത്തിൽ കൈരളി ടി.വി.യിൽ ജോലി ചെയ്യുന്ന സമയത്താണ് ഗ്രാമ പ്രകാശ് മാഷ് ഒരു നാടകം തന്നിട്ട് ഇതു വായിച്ചു നോക്കു എന്നു പറയുന്നത്.’തൊഴിൽ കേന്ദ്രത്തിലേയ്ക്ക് ‘ എന്ന നാടകം അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ ഭാര്യ ബീന അപ്പൻ തമ്പുരാൻ ലൈബ്രറിയിൽ നിന്ന് കണ്ടെത്തിയതാണ് . ഇങ്ങനെ ഒരു കൃതി ഉണ്ടെന്ന് ആനന്ദി ടി.എ. പറഞ്ഞ് അറിയാമെങ്കിലും അതു വായിക്കുന്നത് അങ്ങിനെയാണ് .ആനന്ദി റിസർച്ച് ചെയ്യുന്ന സമയത്ത് സ്ത്രീകൾ അഭിനയിച്ച ഇങ്ങനെ ഒരു നാടകത്തെക്കുറിച്ച് ഉണ്ണി നമ്പൂതിരിയിലൊക്കെ വായിച്ചറിഞ്ഞ കാര്യം പങ്കുവച്ചിരുന്നു. പിന്നീട് ഇതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ഗൗരവമായ പഠന തന്നെ സമതയുടെ പേരിൽ ഇറക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഈ സമയത്താണ് ഇത്തരം കൃതികൾ കണ്ടെടുക്കപ്പെടുന്നത്. ഇത് അന്നുവരെ യോഗക്ഷേമസഭയും, നായകൻമാരും അവർ അടുക്കളയിൽ നിന്ന് അരങ്ങത്തേക്ക് എത്തിച്ച സ്ത്രീകളും എന്ന കാഴ്ചയെ മാറ്റിമറിച്ചു,
എന്നെ സംബന്ധിച്ച് ഫെമിനിസ്റ്റ് ഡിസ്കോർസിസിനെ ശക്തിപ്പെടുത്താനുള്ള ടൂൾ ആയി മാറി ഈ നാടകങ്ങൾ. .

ഇത്തരം കൃതികൾ പഠിക്കുമ്പോഴാണ് വി ടി യും മറ്റും സ്ത്രീകളെ എങ്ങനെ കണ്ടിരുന്നു എന്ന പുനരാലോചന വരുന്നത്.പുരോഗമന കാംക്ഷിയായ ഒരു പുരുഷനനുയോജ്യയായ സ്ത്രീയുടെ കർതൃത്വ രൂപീകരണം ഈ ആൺ നാടകങ്ങളിൽ വ്യക്തമായി തെളിഞ്ഞു വരും. 1928ൽ തന്നെ പാർവ്വതി നെന്മേനി മംഗലം മറക്കുടയും ഘോഷയും ഇല്ലാതെ യോഗക്ഷേമസഭയിൽ വന്നിട്ടുണ്ട്. മുന്നേ തന്നെ സ്ത്രീകൾക്ക് ഏജൻസി ഉണ്ടായ അല്ലെങ്കിൽ ഉണ്ടായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന സമയത്ത്, അതിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായി പുരുഷൻ കല്പിച്ചു കൊടുക്കുന്ന കർതൃത്വമാണ് ഈ നാടകങ്ങളിൽ കാണുന്നത്.

നിങ്ങൾ ലളിതാംബിക അന്തർജ്ജനത്തിൻ്റെ നാടകം സവിശേഷമായി ചോദിച്ചത് എനിക്ക് വലിയ സന്തോഷം നൽകുന്നു. ആ നാടകം വളരെ സങ്കീർണ്ണമാണ്. ആ നാടകത്തിൽ വളരെ പുരോഗമനപരമായ നിലപാടു എടുക്കുമ്പോഴും ഒരു ഒത്തുതീർപ്പിൻ്റെ തലം – ആ വാക്കാണോ ഉപയോഗിക്കേണ്ടത് എന്നറിയില്ല പാരമ്പര്യത്തെ പൂർണ്ണമായും വിട്ടു കളയാതെ ഒരു കൈ കൊണ്ടു പിടിക്കുന്നത് അതിൽ കാണാം.പക്ഷെ എന്തായാലും അതു ഗംഭീര നാടകമായിരുന്നു. നമ്മൾ ഇന്നു ആഘോഷിക്കുന്ന നാടകങ്ങൾക്കൊപ്പം നിന്ന നാടകം തന്നെയായിരുന്നു.പക്ഷെ നാടകം സംഭവിക്കണമെങ്കിലും ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടണമെങ്കിലും ഒരു ഗ്രൂപ്പുവേണമല്ലോ അതുണ്ടായില്ല. ഒന്നുരണ്ട് സ്ഥലത്തു മാത്രമേ അവതരിക്കപ്പെട്ടുള്ളൂ. പ്രസിദ്ധീകരിക്കാൻ അവർക്ക് താല്പര്യമില്ലായിരുന്നു. ആ വിഷയത്തോട് അവർക്ക് ഭയമുണ്ടായിരുന്നു എന്നു തോന്നുന്നു. പറഞ്ഞു വന്നത് യോഗക്ഷേമസഭ നായകന്മാർ മാത്രമല്ല സ്ത്രീകളെ പുറത്തേക്ക് കൊണ്ടുവന്നത് .സ്ത്രീകൾ അവരുടെ കർതൃത്വം അക്കാലത്ത് തന്നെ തെളിയിച്ചു തുടങ്ങിയിരുന്നു. , അവർ പുറത്തേക്ക് വന്ന കാലത്താണ് പ്രഖ്യാത നാടകങ്ങൾ രചിക്കപ്പെട്ടത്. പക്ഷെ പിന്നീട് നാടകരചനക്ക് തുടർച്ച ഉണ്ടായില്ല എന്നത് സത്യമാണ്. പിന്നീട് മറ്റൊരു തരം തുടർച്ച വരുന്നത് ഇടത് പ്രസ്ഥാനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ്. പക്ഷെ അവയെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ സ്ത്രീ പ്രധാന അജണ്ടയായി വരുന്നുമില്ല.