സമസ്യ നിർദ്ധാരണം (Problem Solving)

ഒരു ലക്ഷ്യത്തിലെത്താൻ തടസ്സങ്ങളെ മറികടക്കാൻ സഹായിക്കുന്ന ഒരു ചിന്താ പ്രക്രിയയാണ് സമസ്യ നിർദ്ധാരണം എന്നത്. നമ്മുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിലെ ചെറിയ കാര്യങ്ങൾ മുതൽ വലിയ വെല്ലുവിളികൾ വരെ ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. മനശാസ്ത്രജ്ഞർ ഈ പ്രക്രിയയെ പല ഘട്ടങ്ങളായി തിരിച്ചിട്ടുണ്ട്.

പ്രശ്നം തിരിച്ചറിയുക (Identifying the Problem) എന്നതാണ് ആദ്യ ഘട്ടം. ഒരു പ്രശ്നത്തെ അതിന്റെ യഥാർത്ഥ രൂപത്തിൽ മനസ്സിലാക്കുക എന്നതാണ് ഇതിൽ ചെയ്യുന്നത്. ‘ഞാൻ എന്തിനാണ് വിഷമിക്കുന്നത്?’ എന്ന ചോദ്യത്തിൽ നിന്നാണ് ഇത് തുടങ്ങുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വിദ്യാർത്ഥി പരീക്ഷയിൽ തോറ്റാൽ, ‘ഞാൻ നന്നായി പഠിക്കുന്നില്ല’ എന്നതല്ല, മറിച്ച് ‘എന്റെ പഠനരീതി ശരിയല്ല’ എന്നതാണ് യഥാർത്ഥ പ്രശ്നം. വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുക (Gathering Information) എന്നതാണ് രണ്ടാമത്തെ ഘട്ടം. പ്രശ്നത്തെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ മനസ്സിലാക്കാൻ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. ഇത് പുസ്തകങ്ങൾ വായിച്ചോ, അധ്യാപകരുമായി സംസാരിച്ചോ, അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് വിവര സ്രോതസ്സുകൾ ഉപയോഗിച്ചോ ചെയ്യാം. സാധ്യമായ പരിഹാരങ്ങൾ കണ്ടെത്തുക (Finding Potential Solutions) എന്നതാണ് മൂന്നാമത്തെ ഘട്ടം. പ്രശ്നത്തിന് ഒന്നിലധികം പരിഹാരങ്ങൾ ഉണ്ടാകാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. എല്ലാ പരിഹാരങ്ങളെയും യാതൊരു മുൻവിധിയുമില്ലാതെ പരിഗണിക്കണം. ഇവിടെയാണ് ക്രിയാത്മകമായ ചിന്ത (Creative Thinking) ആവശ്യമായി വരുന്നത്. ഒരു പരിഹാരം തിരഞ്ഞെടുക്കുക (Choosing a Solution) എന്നതാണ് നാലാമത്തെ ഘട്ടം. എല്ലാ പരിഹാരങ്ങളും വിശകലനം ചെയ്ത ശേഷം ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായത് തിരഞ്ഞെടുക്കുക. ഓരോ പരിഹാരത്തിന്റെയും ഗുണങ്ങളും ദോഷങ്ങളും (pros and cons) മനസ്സിലാക്കുന്നത് ഈ ഘട്ടത്തിൽ സഹായകമാകും. പരിഹാരം നടപ്പാക്കുക (Implementing the Solution) എന്നതാണ് അഞ്ചാമത്തെ ഘട്ടം. തിരഞ്ഞെടുത്ത പരിഹാരം പ്രാവർത്തികമാക്കുക. ഈ ഘട്ടത്തിൽ ക്ഷമയും സ്ഥിരപ്രയത്നവും ആവശ്യമാണ്. ഫലം വിലയിരുത്തുക (Evaluating the Outcome) എന്നതാണ് അവസാനഘട്ടം. പരിഹാരം നടപ്പാക്കിയ ശേഷം ഫലം പ്രതീക്ഷിച്ചതു പോലെയാണോ എന്ന് വിലയിരുത്തുക. ആവശ്യമെങ്കിൽ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്താൻ ഈ വിലയിരുത്തൽ സഹായിക്കും.

ദൈനംദിന ജീവിതത്തിൽ ഇതിന്റെ പല ഉദാഹരണങ്ങൾ കാണാൻ സാധിക്കും. രാവിലെ ഓഫീസിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ ട്രാഫിക് ബ്ലോക്കിൽ കുടുങ്ങിയെന്ന് കരുതുക. ഇവിടെ പ്രശ്നം ട്രാഫിക് ബ്ലോക്കാണ്. ഗൂഗിൾ മാപ്പ് നോക്കി വേറെ വഴി കണ്ടെത്തുക എന്നതാണ് വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുക എന്നതിൽ വരുന്നത്. പുതിയ വഴി തിരഞ്ഞെടുക്കുക, അല്ലെങ്കിൽ മെട്രോയിൽ പോകുക എന്നിവയാകാം സാധ്യമായ പരിഹാരങ്ങൾ. പരിഹാരം എന്താണോ അത് നടപ്പാക്കി ട്രാഫിക് ബ്ലോക്ക് ഒഴിവാക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു.
തൊഴിൽ രംഗത്തെ ഒരു ഉദാഹരണം നോക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒരു കമ്പനിയുടെ ഉത്പാദനം കുറയുന്നു. ഇവിടത്തെ പ്രശ്നം ഉത്പാദനക്കുറവാണ്. മാനേജർ ജീവനക്കാരുമായി സംസാരിച്ചും റിപ്പോർട്ടുകൾ പരിശോധിച്ചും വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നു. യന്ത്രങ്ങൾ നന്നാക്കുക, കൂടുതൽ ജീവനക്കാരെ നിയമിക്കുക, അല്ലെങ്കിൽ പുതിയ സാങ്കേതിക വിദ്യ ഉപയോഗിക്കുക എന്നിങ്ങനെ സാധ്യമായ പരിഹാരങ്ങൾ കണ്ടെത്തുന്നു. ഇതിൽ ഏറ്റവും ഉചിതമായത് തിരഞ്ഞെടുത്ത് നടപ്പാക്കുന്നു.

പ്രശ്നപരിഹാരത്തിൽ പല രീതിയിലുള്ള തടസ്സങ്ങൾ ഉണ്ടാകാറുണ്ട്. മാനസികമായ ചിട്ട (Mental Set) അതിൽ ഒന്നാണ്. മുൻപ് വിജയകരമായി ഉപയോഗിച്ച തന്ത്രങ്ങൾ പുതിയ പ്രശ്നങ്ങളിലും ഉപയോഗിക്കാനുള്ള പ്രവണതയാണിത്. ഇത് പലപ്പോഴും പുതിയതും ക്രിയാത്മകവുമായ പരിഹാരങ്ങൾക്ക് തടസ്സമാകും. ഫങ്ഷണൽ ഫിക്സഡ്നെസ്സ് (Functional Fixedness) എന്നത് മറ്റൊരു തടസ്സം ആണ്. ഒരു വസ്തുവിനെ അതിന്റെ സാധാരണ ഉപയോഗത്തിൽ മാത്രം കാണുകയും, മറ്റ് ഉപയോഗങ്ങളെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കാൻ കഴിയാതെ വരികയും ചെയ്യുന്ന അവസ്ഥ.അനാവശ്യമായ നിയന്ത്രണങ്ങൾ (Unnecessary Constraints) തടസ്സം സൃഷ്ടിക്കാറുണ്ട്. യഥാർത്ഥത്തിൽ ഇല്ലാത്ത നിയമങ്ങളോ പരിധികളോ സ്വയം ഉണ്ടാക്കുകയും അത് പരിഹാരങ്ങൾ കണ്ടെത്താനുള്ള വഴികളെ പരിമിതപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്നു. അപ്രസക്തമായ വിവരങ്ങൾ (Irrelevant Information) തടസ്സം ആകാം. പ്രശ്നം പരിഹരിക്കാൻ ആവശ്യമില്ലാത്ത വിവരങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നത് ശ്രദ്ധ തിരിക്കുകയും കാര്യക്ഷമത കുറയ്ക്കുകയും ചെയ്യും. സ്ഥിരീകരണ പക്ഷപാതം (Confirmation Bias) മറ്റൊരു തടസ്സം ആണ്. നിലവിലുള്ള വിശ്വാസങ്ങളെ സ്ഥിരീകരിക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ മാത്രം തിരയുകയും വ്യാഖ്യാനിക്കുകയും ചെയ്യാനുള്ള പ്രവണതയാണിത്.
കൂട്ടായ ചിന്ത (Groupthink) പ്രശ്നപരിഹാരത്തിനു തടസ്സമാകാം. ഒരു ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗങ്ങൾ അഭിപ്രായ വ്യത്യാസങ്ങൾ ഒഴിവാക്കി പരസ്പരം പെട്ടെന്ന് യോജിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നത് ക്രിയാത്മകമായ ആശയങ്ങളെ തടസ്സപ്പെടുത്തും.
കാഴ്ചപ്പാടിലെ കാർക്കശ്യം (Rigidity/Paradigm Blindness) ഒരു തടസ്സം ആണ്. ലോകവീക്ഷണത്തിലോ, ഒരു പ്രത്യേക പ്രശ്നത്തെ സമീപിക്കുന്ന രീതിയിലോ മാറ്റം വരുത്താൻ തയ്യാറാവാതിരിക്കുക എന്നതാണ് ഇത്‌

സമസ്യ നിർദ്ധാരണം എന്നത് നമ്മുടെ ജീവിതത്തിന്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമാണ്. ഈ മനശാസ്ത്രപരമായ തത്വങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കി പ്രാവർത്തികമാക്കുന്നതിലൂടെ കൂടുതൽ വിജയകരവും സന്തോഷകരവുമായ ജീവിതം നയിക്കാൻ നമുക്ക് സാധിക്കും.

തീരുമാനം എടുക്കൽ (Decision Making)

ഒരു വ്യക്തിക്ക് ലഭ്യമായ സാധ്യതകളിൽ നിന്ന് ഏറ്റവും ഉചിതമായത് തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന പ്രക്രിയയാണ് തീരുമാനം എടുക്കൽ എന്നത്. ഇത് മന:ശാസ്ത്രത്തിലെ ഒരു പ്രധാന വിഷയമാണ്. നമ്മുടെ ചിന്താപ്രക്രിയ, വികാരങ്ങൾ, വ്യക്തിപരമായ മുൻഗണനകൾ എന്നിവയെല്ലാം ഈ പ്രക്രിയയെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഓരോ നിമിഷവും നമ്മൾ ചെറിയതും വലുതുമായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നു, ഇത് നമ്മുടെ ജീവിതത്തെ വലിയ രീതിയിൽ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു.

തീരുമാനം എടുക്കുന്നതിനെ പല ഘട്ടങ്ങളായി മനശാസ്ത്രജ്ഞർ തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. പ്രശ്നം നിർവചിക്കുക (Defining the Problem) എന്നതാണ് ആദ്യഘട്ടം. ഒരു തീരുമാനം എടുക്കേണ്ട സാഹചര്യം എന്താണ് എന്ന് വ്യക്തമായി മനസ്സിലാക്കുക എന്നതാണ് ഇതിൽ. ‘ഞാൻ എന്ത് ചെയ്യണം?’ എന്ന ചോദ്യത്തിന് ഉത്തരം കണ്ടെത്താൻ ശ്രമിക്കുക. വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുക (Gathering Information) എന്നതാണ് രണ്ടാം ഘട്ടം. തീരുമാനമെടുക്കാൻ ആവശ്യമായ എല്ലാ വിവരങ്ങളും ശേഖരിക്കുക. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു ജോലി തിരഞ്ഞെടുക്കുമ്പോൾ ആ കമ്പനിയെക്കുറിച്ചും ജോലിയുടെ സ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ചും ശമ്പളത്തെക്കുറിച്ചുമെല്ലാം വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുക. സാധ്യമായ സാധ്യതകൾ തിരിച്ചറിയുക (Identifying Alternatives) എന്നതാണ് മൂന്നാം ഘട്ടം. ലഭ്യമായ എല്ലാ സാധ്യതകളെക്കുറിച്ചും ചിന്തിക്കുക. ഒരു പ്രശ്നത്തിന് ഒന്നിലധികം പരിഹാരങ്ങൾ ഉണ്ടാകാം. സാധ്യതകൾ വിലയിരുത്തുക (Evaluating Alternatives)എന്നതാണ്‌ നാലാം ഘട്ടം. ഓരോ സാധ്യതയുടെയും ഗുണങ്ങളും ദോഷങ്ങളും (pros and cons) വിശകലനം ചെയ്യുക. ഇവിടെയാണ് യുക്തിപരമായ ചിന്ത (rational thinking) പ്രധാനം ആകുന്നത്. ഏറ്റവും മികച്ച സാധ്യത തിരഞ്ഞെടുക്കുക (Choosing the Best Alternative) എന്നതാണ് അഞ്ചാം ഘട്ടം. എല്ലാ സാധ്യതകളും വിലയിരുത്തിയ ശേഷം ഏറ്റവും ഉചിതമായത് തിരഞ്ഞെടുക്കുക. ഈ ഘട്ടത്തിൽ നമ്മുടെ മൂല്യങ്ങൾ, ലക്ഷ്യങ്ങൾ, വികാരങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. നടപ്പിലാക്കുക (Implementing the Decision) എന്നതാണ് ആറാം ഘട്ടം. തിരഞ്ഞെടുത്ത തീരുമാനം പ്രാവർത്തികമാക്കുക എന്നതാണ് ഇവിടെ ചെയ്യുന്നത്. ഫലം വിലയിരുത്തുക (Reviewing the Outcome) എന്നതാണ് അവസാനഘട്ടം. തീരുമാനത്തിന്റെ ഫലം പ്രതീക്ഷിച്ചതുപോലെയാണോ എന്ന് പരിശോധിക്കുക. ആവശ്യമെങ്കിൽ തിരുത്തലുകൾ വരുത്തുക.

തീരുമാനം എടുക്കുക എന്നതിനെ സ്വാധീനിക്കുന്ന പല മനശാസ്ത്രപരമായ കാര്യങ്ങൾ ഉണ്ട്‌. അറിവിന്റെ പക്ഷപാതം (Cognitive Biases) അതിൽ ഒന്നാണ്. നമ്മുടെ ചിന്താപ്രക്രിയയിൽ വരുന്ന ചില അബദ്ധങ്ങളാണ് ഈ പക്ഷപാതങ്ങൾ. ഉദാഹരണത്തിന്, സ്ഥിരീകരണ പക്ഷപാതം (Confirmation Bias) എന്നത്, നമ്മുടെ നിലവിലെ വിശ്വാസങ്ങളെ സ്ഥിരീകരിക്കുന്ന വിവരങ്ങൾ മാത്രം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന പ്രവണതയാണ്. ഇത് യുക്തിപരമായ തീരുമാനമെടുക്കുന്നതിന് തടസ്സമുണ്ടാക്കുന്നു. വികാരങ്ങൾ (Emotions) നമ്മുടെ തീരുമാനങ്ങളെ വലിയ രീതിയിൽ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ചിലപ്പോൾ ഭയം, സന്തോഷം, നിരാശ തുടങ്ങിയ വികാരങ്ങൾ നമ്മുടെ യുക്തിപരമായ ചിന്തയെ മറികടന്ന് പെട്ടെന്ന് തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു.
അനുഭവം (Experience) ആണ് സ്വാധീനിക്കുന്ന മറ്റൊരു കാര്യം. മുൻകാല അനുഭവങ്ങൾ നമ്മുടെ തീരുമാനങ്ങളെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഒരു പ്രത്യേക സാഹചര്യത്തിൽ മുൻപ് ചെയ്തത് എന്താണോ അത് വീണ്ടും ചെയ്യാൻ സാധ്യതയുണ്ട്.

ഒരു വിദ്യാർത്ഥി ഏത് കോളേജിൽ ചേരണം എന്ന് തീരുമാനിക്കുന്നത് ഇതിനു ഒരു ഉദാഹരണം ആണ്. കോളേജുകളുടെ റാങ്കിംഗ്, ഫീസ്, കോഴ്സുകൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് അന്വേഷിച്ചുകൊണ്ടാണ് വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നത്. സാധ്യതകൾ വിലയിരുത്തുന്നത് ഓരോ കോളേജിലെയും പഠനനിലവാരം, ജോലിസാധ്യത എന്നിവ താരതമ്യം ചെയ്തുകൊണ്ടാണ്. ഇവിടെ, വിദ്യാർത്ഥിയുടെ സാമ്പത്തിക സ്ഥിതിയും ഭാവിയിലെ ലക്ഷ്യങ്ങളും ഈ തീരുമാനത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്നു.
മറ്റൊരു ഉദാഹരണം. ഒരു വ്യക്തി പുതിയ കാർ വാങ്ങാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു. വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുന്നത് വിവിധ മോഡലുകളുടെ വില, മൈലേജ്, സുരക്ഷാ ഫീച്ചറുകൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ ശേഖരിച്ചുകൊണ്ടാണ്. സാധ്യതകൾ വിലയിരുത്തുന്നത് ഓരോ കാറിനും അതിൻ്റേതായ ഗുണങ്ങളും ദോഷങ്ങളും ഉണ്ടോ എന്ന് നോക്കിയാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, വിലകുറഞ്ഞ കാറിന് സുരക്ഷാ ഫീച്ചറുകൾ കുറവാകാം.

തീരുമാനം എടുക്കൽ എന്നത് ഒരു കലാപരമായ കാര്യം കൂടിയാണ്. നമ്മുടെ യുക്തി, വികാരങ്ങൾ, അനുഭവങ്ങൾ എന്നിവയെല്ലാം ഇതിനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഈ പ്രക്രിയയെക്കുറിച്ച് മനശാസ്ത്രപരമായ അവബോധം നേടുന്നത് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമായ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാൻ നമ്മളെ സഹായിക്കുന്നു.

ന്യായവിചിന്തനം (Reasoning)

ന്യായവിചിന്തനം അഥവാ റീസണിംഗ് എന്നത് ലഭ്യമായ വിവരങ്ങൾ, തെളിവുകൾ, യുക്തി എന്നിവ ഉപയോഗിച്ച് ഒരു നിഗമനത്തിൽ എത്തുകയോ, ഒരു പ്രശ്നം പരിഹരിക്കുകയോ ചെയ്യുന്ന മാനസിക പ്രക്രിയയാണ്. ഇത് നമ്മുടെ ചിന്തയുടെ അടിസ്ഥാനശിലകളിലൊന്നാണ്. ഈ പ്രക്രിയ നമ്മുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിലെ ചെറിയ തീരുമാനങ്ങൾ മുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ശാസ്ത്രീയ ഗവേഷണങ്ങൾ വരെ സ്വാധീനിക്കുന്നു.

ന്യായവിചിന്തനത്തിന് പ്രധാനമായും രണ്ട് രൂപങ്ങളുണ്ട്. നിഗമനാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനം (Deductive Reasoning), പ്രേരണാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനം (Inductive Reasoning) എന്നിവയാണത്. പൊതുവായ നിയമങ്ങളിൽ നിന്നോ തത്വങ്ങളിൽ നിന്നോ ഒരു പ്രത്യേക നിഗമനത്തിൽ എത്തുന്ന പ്രക്രിയയാണ് നിഗമനാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനം. ഇത് ‘മുകളിൽ നിന്ന് താഴോട്ട്’ (top-down) ഉള്ള ഒരു ചിന്താ രീതിയാണ്. ഈ പ്രക്രിയയിൽ, അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങൾ ശരിയാണെങ്കിൽ, നിഗമനവും നിർബന്ധമായും ശരിയായിരിക്കും. പ്രത്യേക നിരീക്ഷണങ്ങളിൽ നിന്നോ ഉദാഹരണങ്ങളിൽ നിന്നോ ഒരു പൊതുവായ നിഗമനത്തിൽ എത്തുന്ന പ്രക്രിയയാണ് പ്രേരണാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനം. ഇത് ‘താഴെ നിന്ന് മുകളിലേക്ക്’ (bottom-up) ഉള്ള ഒരു ചിന്താ രീതിയാണ്. ഈ പ്രക്രിയയിൽ, നിഗമനം എല്ലായ്പ്പോഴും ശരിയാകണമെന്നില്ല, പക്ഷേ അതിനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലായിരിക്കും. ശാസ്ത്രീയ ഗവേഷണങ്ങളിലും സാമാന്യവൽക്കരണങ്ങളിലും ഇത് വ്യാപകമായി ഉപയോഗിക്കുന്നു.

ന്യായവിചിന്തനം പൂർണ്ണമായും യുക്തിയെ മാത്രം ആശ്രയിച്ചല്ല നടക്കുന്നത്. മറ്റ് പല മനശാസ്ത്രപരമായ ഘടകങ്ങളും ഇതിനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. അതിൽ ഒന്ന് അറിവിൻ്റെ പക്ഷപാതങ്ങൾ (Cognitive Biases) ആണ്. നമ്മുടെ ചിന്തയിൽ വരുന്ന മുൻവിധികളും പിഴവുകളും ന്യായവിചിന്തനത്തെ ബാധിക്കാം എന്നാണ് ഇത്‌ പറയുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, ‘സ്ഥിരീകരണ പക്ഷപാതം’ (Confirmation Bias) നമ്മൾ വിശ്വസിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾക്ക് മാത്രം തെളിവുകൾ തേടുന്ന പ്രവണതയാണ്. ഇത് യുക്തിപരമായ ഒരു നിഗമനത്തിലെത്തുന്നതിൽ നിന്ന് നമ്മെ തടയുന്നു.
വികാരങ്ങൾ (Emotions) മറ്റൊരു സ്വാധീനം ആണ്. ശക്തമായ വികാരങ്ങൾ ന്യായവിചിന്തനത്തെ മറികടക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭയം ഒരു സാഹചര്യത്തിൽ യുക്തിക്ക് നിരക്കാത്ത തീരുമാനമെടുക്കാൻ നമ്മളെ പ്രേരിപ്പിച്ചേക്കാം.
അനുഭവം (Experience) ന്യായവിചിന്തനത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്ന ഒരു ഘടകം ആണ്. മുൻകാല അനുഭവങ്ങൾ നമ്മുടെ ന്യായവിചിന്തനത്തെ വലിയ തോതിൽ സ്വാധീനിക്കുന്നു. ഒരു പ്രശ്നം മുൻപ് എങ്ങനെയാണ് പരിഹരിച്ചതെങ്കിൽ അതേ രീതിയിൽ തന്നെ വീണ്ടും ചിന്തിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്.

ദൈനംദിന ജീവിതത്തിലെ ഒരു ഉദാഹരണം നോക്കാം. നിങ്ങൾ രാവിലെ പുറത്തേക്ക് നോക്കുമ്പോൾ ആകാശം മേഘാവൃതമായി കാണുന്നു. പ്രേരണാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനം ഉപയോഗിച്ച് നിങ്ങൾ ഒരു കുട എടുക്കാൻ തീരുമാനിക്കുന്നു, കാരണം മേഘാവൃതമായ കാലാവസ്ഥ സാധാരണയായി മഴക്ക് കാരണമാകുന്നു. മറ്റൊരു ഉദാഹരണം. ക്രിമിനൽ അന്വേഷണത്തിലെ ഒരു ഉദാഹരണം നോക്കാം. ഒരു കുറ്റകൃത്യം നടന്ന സ്ഥലത്ത് നിന്ന് തെളിവുകൾ ശേഖരിച്ച് പോലീസ് പ്രതിയെ കണ്ടെത്താൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ഇത് പ്രേരണാധിഷ്ഠിത ന്യായവിചിന്തനത്തിന് ഉദാഹരണമാണ്. തെളിവുകൾക്ക് അനുസരിച്ച്, കുറ്റവാളിയെക്കുറിച്ചുള്ള പൊതുവായ നിഗമനങ്ങളിൽ എത്തുന്നു.

ന്യായവിചിന്തനം എന്നത് നമ്മുടെ ചിന്താശേഷിയെ വികസിപ്പിക്കാനും, കൂടുതൽ മികച്ച തീരുമാനങ്ങളെടുക്കാനും, നമ്മുടെ ലോകത്തെ കൂടുതൽ നന്നായി മനസ്സിലാക്കാനും നമ്മളെ സഹായിക്കുന്ന ഒരു പ്രധാന മനശാസ്ത്രപരമായ പ്രക്രിയയാണ്.

ഭാഷ (Language)

ഭാഷ എന്നത് മനുഷ്യന്റെ ആശയവിനിമയത്തിനുള്ള ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉപകരണമാണ്. മനശാസ്ത്രത്തിൽ, ഭാഷ ഒരു വ്യക്തിയുടെ ചിന്താ പ്രക്രിയ, വികാരങ്ങൾ, സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങൾ എന്നിവയെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു എന്ന് പഠിക്കുന്ന ഒരു വലിയ മേഖലയുണ്ട്. ഇത് കേവലം വാക്കുകൾ ഉപയോഗിച്ച് സംസാരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ ഉപരിയായി, നമ്മുടെ മനസ്സിനെയും ലോകത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ ധാരണകളെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു സങ്കീർണ്ണമായ സംവിധാനമാണ്.

ഭാഷയെക്കുറിച്ചുള്ള മനശാസ്ത്രപരമായ പഠനങ്ങളിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു വിഷയമാണ് ഭാഷയും ചിന്തയും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം. ഈ വിഷയത്തിൽ രണ്ട് പ്രധാന സിദ്ധാന്തങ്ങളുണ്ട്. ഒന്ന് പെരുമാറ്റവാദവും മറ്റേതു ജന്മസിദ്ധവാദവും ആണ്. പ്രമുഖ മനശാസ്ത്രജ്ഞനായ ബി.എഫ്. സ്കിന്നർ മുന്നോട്ടുവെച്ച പെരുമാറ്റവാദ (Behaviourism) സിദ്ധാന്തമനുസരിച്ച്, ഭാഷ ഒരു പഠനപ്രക്രിയയാണ്. കുട്ടികൾക്ക് ശരിയായ ഉച്ചാരണങ്ങൾ പറയുമ്പോൾ ലഭിക്കുന്ന പ്രോത്സാഹനങ്ങളും (positive reinforcement) തെറ്റായവ പറയുമ്പോൾ ലഭിക്കുന്ന തിരുത്തലുകളും (correction) ഭാഷയെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. അതായത്, ഭാഷ ഒരു സാമൂഹിക പ്രതികരണമാണ് (social response) എന്ന് ഈ സിദ്ധാന്തം വാദിക്കുന്നു. നോം ചോംസ്കി മുന്നോട്ടുവെച്ച ജന്മസിദ്ധവാദം (nativism) എന്ന സിദ്ധാന്തം, മനുഷ്യർക്ക് ജന്മനാ ഭാഷ പഠിക്കാനുള്ള കഴിവ് (LAD – Language Acquisition Device) ഉണ്ടെന്ന് വാദിക്കുന്നു. ഇത് ഒരു സാർവത്രിക വ്യാകരണമായി (Universal Grammar) പ്രവർത്തിക്കുന്നു. അതായത്, ഒരു കുട്ടി ഏത് ഭാഷ സംസാരിക്കുന്ന ചുറ്റുപാടിൽ വളർന്നാലും, ആ ഭാഷ വേഗത്തിൽ പഠിക്കാൻ അവർക്ക് ജന്മനാ ഒരു കഴിവുണ്ടെന്നാണ് ഈ സിദ്ധാന്തം പറയുന്നത്.

മനശാസ്ത്രജ്ഞർ ഭാഷയെ പല ഘടകങ്ങളായി തരംതിരിച്ചിരിക്കുന്നു. ഫോണീംസ് (Phonemes) ആണ് ഒരു ഭാഷയിലെ ഏറ്റവും ചെറിയ ശബ്ദ യൂണിറ്റുകൾ. ഉദാഹരണത്തിന്, മലയാളത്തിലെ ‘ക’, ‘ച’ എന്നിവ.
മോർഫീംസ് (Morphemes) എന്നത് അർത്ഥമുള്ള ഏറ്റവും ചെറിയ ഭാഷാ യൂണിറ്റുകൾ ആണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ‘പൂച്ച’ എന്ന വാക്കിന് ഒരർത്ഥമുണ്ട്, ‘പൂച്ചകൾ’ എന്ന വാക്ക് ‘പൂച്ച’ എന്നതിനൊപ്പം ‘കൾ’ എന്ന മോർഫീം ചേർത്ത് ബഹുവചനമുണ്ടാക്കുന്നു.. വ്യാകരണം (Syntax) ആണ് വാക്കുകളെ വാക്യങ്ങളാക്കാൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന നിയമങ്ങൾ. അർത്ഥശാസ്ത്രം (Semantics) വാക്കുകളുടെയും വാക്യങ്ങളുടെയും അർത്ഥം ആണ്. പ്രായോഗികത (Pragmatics) എന്നത് ഭാഷയെ സാമൂഹിക സാഹചര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ച് ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതി. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു സുഹൃത്തിനോട് സംസാരിക്കുന്ന രീതിയും ഒരു അധ്യാപകനോട് സംസാരിക്കുന്ന രീതിയും വ്യത്യസ്തമാണ്.

ചിന്താ പ്രക്രിയയിൽ ഭാഷ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, നിങ്ങൾ ഒരു പരീക്ഷയ്ക്ക് തയ്യാറെടുക്കുമ്പോൾ മനസ്സിൽ ചോദ്യങ്ങൾ ചോദിക്കുകയും ഉത്തരങ്ങൾ ഓർത്തെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇവിടെ ഭാഷയാണ് നിങ്ങളുടെ ചിന്തയെ ചിട്ടപ്പെടുത്തുന്നത്. നിങ്ങൾക്ക് ഒരു ആശയം വാക്കുകളിലൂടെ വിശദീകരിക്കാൻ കഴിയുന്നില്ലെങ്കിൽ, ആ ആശയം നിങ്ങൾക്ക് പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.
വികാരങ്ങളുടെ പ്രകടനത്തിലും ഭാഷ ഉപയോഗിക്കുന്നു. സന്തോഷം, ദുഃഖം, ഭയം തുടങ്ങിയ വികാരങ്ങൾ പ്രകടിപ്പിക്കാൻ നമ്മൾ ഭാഷ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ‘എനിക്ക് ഇപ്പോൾ വളരെ സന്തോഷമുണ്ട്’ എന്ന് പറയുമ്പോൾ നമ്മുടെ മാനസികാവസ്ഥ മറ്റൊരാൾക്ക് മനസ്സിലാക്കാൻ സാധിക്കുന്നു. വികാരങ്ങൾ നിയന്ത്രിക്കുന്നതിലും ഭാഷയ്ക്ക് ഒരു പങ്കുണ്ട്.
സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങളിൽ ഭാഷ അത്യന്താപേക്ഷിതമാണ്. ആളുകളുമായി സംസാരിക്കുന്നതിലൂടെയാണ് നമ്മൾ സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുന്നത്. ഒരു തമാശ പറഞ്ഞ് ചിരിക്കുന്നതും ഒരു വാക്ക് കൊണ്ട് മറ്റൊരാളെ ആശ്വസിപ്പിക്കുന്നതും ഭാഷയുടെ ശക്തിക്ക് ഉദാഹരണങ്ങളാണ്.

ഭാഷയുടെ മനശാസ്ത്രപരമായ പ്രാധാന്യം വ്യക്തമാക്കുന്നു ബെഞ്ചമിൻ ലീ വോർഫ്
“നമ്മുടെ ഭാഷ നമ്മുടെ ചിന്തയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു.” ഈ ഉദ്ധരണി ഭാഷാപരമായ ആപേക്ഷികതാ സിദ്ധാന്തം (Linguistic Relativity) മുന്നോട്ട് വയ്ക്കുന്നു. അതായത്, ഓരോ ഭാഷയും ലോകത്തെക്കുറിച്ചുള്ള കാഴ്ചപ്പാടുകൾക്ക് വ്യത്യസ്തമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നു. ഒരു ഭാഷയിൽ ഒരു പ്രത്യേക ആശയത്തിന് കൂടുതൽ വാക്കുകളുണ്ടെങ്കിൽ ആ ഭാഷ സംസാരിക്കുന്നവർ ആ ആശയത്തെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ ആഴത്തിൽ ചിന്തിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ടെന്ന് ഈ സിദ്ധാന്തം പറയുന്നു.

ഭാഷ മനശാസ്ത്രപരമായ പഠനങ്ങൾക്ക് ഒരു വിഷയമെന്നതിലുപരി, നമ്മുടെ അസ്തിത്വത്തിന്റെ തന്നെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗമാണ്. അത് നമ്മുടെ ചിന്തകളെ ചിട്ടപ്പെടുത്തുകയും വികാരങ്ങളെ പ്രകടിപ്പിക്കാൻ സഹായിക്കുകയും സാമൂഹിക ബന്ധങ്ങളെ നിർവചിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

അതീതചിന്ത (Metacognition)

ചിന്തയെക്കുറിച്ചുള്ള ചിന്ത ആണ്
മെറ്റാകോഗ്നിഷൻ. നമ്മുടെ സ്വന്തം ചിന്താ പ്രക്രിയകളെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കാനുള്ള കഴിവാണ് ഇത്. ‘ചിന്തിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുക’ (thinking about thinking) അല്ലെങ്കിൽ ‘പഠിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് പഠിക്കുക’ (learning about learning) എന്ന് ലളിതമായി ഇതിനെ നിർവചിക്കാം. മന:ശാസ്ത്രത്തിൽ, ഒരു വ്യക്തിക്ക് അവരുടെ അറിവ്, ചിന്തകൾ, ഓർമ്മകൾ എന്നിവയെക്കുറിച്ച് എത്രമാത്രം അവബോധമുണ്ട് എന്ന് മനസ്സിലാക്കാൻ ഇത് സഹായിക്കുന്നു. ഇത് ഉയർന്ന തലത്തിലുള്ള ഒരു ചിന്താശേഷിയാണ്, ഇത് പഠനത്തെയും പ്രശ്നപരിഹാരത്തെയും വളരെയധികം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നു.

മെറ്റാകോഗ്നിഷന് പ്രധാനമായും രണ്ട് ഘടകങ്ങളുണ്ട്. മെറ്റാകോഗ്നിറ്റീവ് അറിവ് (Metacognitive Knowledge) അതിൽ ഒന്നാണ്. നമ്മുടെ സ്വന്തം പഠന പ്രക്രിയകളെയും തന്ത്രങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള അറിവാണിത്. ഇതിൽ മൂന്ന് പ്രധാന കാര്യങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു.
ഒന്ന് വ്യക്തിപരമായ അറിവ് (Person Knowledge). പഠിക്കുന്ന ആളെന്ന നിലയിൽ നമ്മളെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ‘ഞാൻ രാവിലെ പഠിക്കുമ്പോഴാണ് കാര്യങ്ങൾ എളുപ്പത്തിൽ മനസ്സിലാക്കുന്നത്’ അല്ലെങ്കിൽ ‘ഗ്രൂപ്പായി പഠിക്കുന്നത് എനിക്ക് കൂടുതൽ സഹായകമാണ്’ എന്ന് ഒരു വിദ്യാർത്ഥിക്ക് അറിയാമെങ്കിൽ അത് വ്യക്തിപരമായ അറിവാണ്. രണ്ട് പ്രവർത്തനപരമായ അറിവ് (Task Knowledge). ഒരു പ്രത്യേക പഠന പ്രവർത്തനം എങ്ങനെയാണ് ചെയ്യുന്നത് എന്നതിനെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്. ‘ഒരു നീണ്ട ലേഖനം പഠിക്കുന്നതിന് പ്രധാന പോയിന്റുകൾ എഴുതുന്നത് കൂടുതൽ ഫലപ്രദമാണ്’ എന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നത് ഇതിന് ഉദാഹരണമാണ്. മൂന്നു തന്ത്രപരമായ അറിവ് (Strategy Knowledge). ഒരു ലക്ഷ്യത്തിലെത്താൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന തന്ത്രങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ്. ‘ഓർമ്മശക്തി കൂട്ടാൻ ഞാൻ ഫ്ലാഷ് കാർഡുകൾ ഉപയോഗിക്കാറുണ്ട്’ എന്ന് പറയുന്നത് ഇതിന് ഉദാഹരണമാണ്.
അതീതചിന്തയുടെ രണ്ടാമത്തെ ഘടകം ആണ് മെറ്റാകോഗ്നിറ്റീവ് റെഗുലേഷൻ (Metacognitive Regulation). പഠന പ്രക്രിയയിൽ നമ്മൾ സ്വയം നിരീക്ഷിക്കുകയും നിയന്ത്രിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന രീതിയാണിത്. ഇതിൽ മൂന്ന് പ്രധാന കാര്യങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഒന്ന്
ആസൂത്രണം (Planning). ഒരു പഠനം തുടങ്ങുന്നതിന് മുൻപ് ലക്ഷ്യങ്ങൾ വെക്കുന്നതും തന്ത്രങ്ങൾ തീരുമാനിക്കുന്നതും ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു. .
രണ്ടു നിരീക്ഷണം (Monitoring). പഠന സമയത്ത് നമ്മൾ എത്രത്തോളം മനസ്സിലാക്കുന്നുണ്ടെന്ന് സ്വയം വിലയിരുത്തുന്നത് ആണിത്. മൂന്നു വിലയിരുത്തൽ (Evaluating). ഒരു പഠനം പൂർത്തിയാക്കിയ ശേഷം അതിന്റെ ഫലപ്രാപ്തി വിലയിരുത്തുന്നത് ഇതിൽ ഉൾപ്പെടുന്നു.

അതീതചിന്തയുടെ പല ഉദാഹരണങ്ങൾ നമ്മുക്ക് കാണാൻ സാധിക്കും. ഒരു വിദ്യാർത്ഥി പരീക്ഷയ്ക്ക് പഠിക്കാൻ തുടങ്ങുമ്പോൾ, ‘എനിക്ക് ഏത് വിഷയമാണ് ഏറ്റവും ബുദ്ധിമുട്ടുള്ളത്?’ എന്ന് ചിന്തിക്കുന്നു. ഇത് മെറ്റാകോഗ്നിറ്റീവ് അറിവിന്റെ ഭാഗമാണ് (വ്യക്തിപരമായ അറിവ്). പിന്നീട്, ‘ഈ വിഷയത്തിൽ എനിക്ക് കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ നൽകണം’ എന്ന് തീരുമാനിക്കുകയും അതിനനുസരിച്ച് പഠന സമയം ക്രമീകരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇത് മെറ്റാകോഗ്നിറ്റീവ് റെഗുലേഷനാണ് (ആസൂത്രണം). പഠിക്കുന്നതിനിടയിൽ, ഒരു ഭാഗം മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്നില്ലെങ്കിൽ, വിദ്യാർത്ഥി താൻ പഠിച്ച കാര്യങ്ങൾ വീണ്ടും വായിക്കുകയോ, മറ്റൊരു രീതിയിൽ പഠിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയോ ചെയ്യുന്നു. ഇത് നിരീക്ഷണത്തിനും നിയന്ത്രണത്തിനും ഉദാഹരണമാണ്.
പ്രശ്നപരിഹാരത്തിലും ഇത്‌ കാണാൻ സാധിക്കും. ഒരു കോഡിംഗ് പ്രശ്നം പരിഹരിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന ഒരു പ്രോഗ്രാമർ, താൻ ഉപയോഗിക്കുന്ന രീതി തെറ്റാണോ എന്ന് സ്വയം വിലയിരുത്തുന്നു. ‘എന്റെ ഇപ്പോഴത്തെ ചിന്താഗതി ഈ പ്രശ്നത്തിന് അനുയോജ്യമല്ല’ എന്ന് മനസ്സിലാക്കിയാൽ, പുതിയ ഒരു സമീപനം തിരഞ്ഞെടുക്കുന്നു. ഇത് മെറ്റാകോഗ്നിഷന്റെ ഉദാഹരണമാണ്.

“മെറ്റാകോഗ്നിഷൻ എന്നത് ഒരു വ്യക്തിക്ക് താൻ ചിന്തിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കാനും, പഠിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് പഠിക്കാനും, പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കാനും ഉള്ള കഴിവാണ്.” – ജോൺ എച്ച്. ഫ്ലാവൽ
മെറ്റാകോഗ്നിഷൻ എന്ന പദം ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ച ഫ്ലാവലിന്റെ ഈ നിർവചനം, ഈ ആശയത്തെ ലളിതമായി വിശദീകരിക്കുന്നു. ഇത് കേവലം അറിവ് നേടുന്നതല്ല, മറിച്ച് അറിവ് എങ്ങനെ നേടുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നതിനാണ് പ്രാധാന്യം നൽകുന്നത്.

മെറ്റാകോഗ്നിഷൻ എന്നത് ഒരു വ്യക്തിയുടെ ബൗദ്ധിക വളർച്ചയ്ക്ക് അത്യന്താപേക്ഷിതമായ ഒരു മനശാസ്ത്രപരമായ കഴിവാണ്. ഇത് പഠനത്തെയും ചിന്തയെയും മെച്ചപ്പെടുത്താൻ മാത്രമല്ല, കൂടുതൽ ആഴത്തിലുള്ള ആത്മപരിശോധനയ്ക്കും സ്വയം അവബോധത്തിനും നമ്മളെ സഹായിക്കുന്നു.