സാക്ഷീപ്രഭാവം (Bystander effect)

കൂടുതൽ ആളുകൾ ഉണ്ടെങ്കിൽ സഹായം ലഭിക്കാനുള്ള സാധ്യത കുറവാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്ന ഒരു മനശാസ്ത്ര പ്രതിഭാസമാണ് സാക്ഷീപ്രഭാവം അല്ലെങ്കിൽ ബൈസ്റ്റാൻഡർ ഇഫക്റ്റ്. ഒരു വ്യക്തിക്ക് സഹായം ആവശ്യമായി വരുമ്പോൾ, ചുറ്റും . ഈ പ്രതികരണം നമ്മുടെ സാമാന്യബോധത്തിന് വിപരീതമായി തോന്നാമെങ്കിലും, സമൂഹത്തിൽ ആളുകളുടെ സ്വാധീനവും ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നതും എങ്ങനെ മനുഷ്യന്റെ പെരുമാറ്റത്തെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു എന്ന് ഇത് വെളിവാക്കുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഇത് പ്രകടമാണ്.

1964-ൽ ന്യൂയോർക്കിൽ കിറ്റി ജെനോവീസിന്റെ ദാരുണമായ കൊലപാതകത്തെ തുടർന്നാണ് ഈ പ്രതിഭാസം ആദ്യമായി ശ്രദ്ധിക്കപ്പെട്ടത്. കൊലപാതകം നടക്കുമ്പോൾ നിരവധി അയൽക്കാർ ഈ സംഭവം കണ്ടിട്ടും ആരും ഇടപെടുകയോ പോലീസിനെ വിളിക്കുകയോ ചെയ്തില്ലെന്ന് അന്ന് റിപ്പോർട്ടുകൾ വന്നു. പിന്നീട് ഈ കഥകളിൽ അതിശയോക്തിയുണ്ടെന്ന് കണ്ടെത്തിയെങ്കിലും, ഈ സംഭവം മനശാസ്ത്രപരമായ ഗവേഷണങ്ങൾക്ക് ഒരു പുതിയ ദിശാബോധം നൽകി.
സാമൂഹിക മനശാസ്ത്രജ്ഞരായ ജോൺ ഡാർലിയും ബിബ് ലേറ്റനും തങ്ങളുടെ പ്രമുഖ പഠനങ്ങളിൽ ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റിനെ ഇങ്ങനെ നിർവചിച്ചു: “മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ ഒരു ഇരയെ സഹായിക്കാനുള്ള സാധ്യത വ്യക്തികൾക്ക് കുറയുന്ന പ്രതിഭാസം.”(Darley & Latané, 1968)
അവരുടെ പരീക്ഷണങ്ങളാണ് ഒരു കൂട്ടം ആളുകളുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ ആളുകൾ എന്തുകൊണ്ട് ഒരു കാര്യത്തിൽ ഇടപെടാൻ മടി കാണിക്കുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കാൻ സഹായിച്ചത്.

ബൈസ്റ്റാൻഡർ ഇഫക്റ്റിന് പിന്നിൽ പലതരം മനശാസ്ത്രപരമായ കാരണങ്ങളുണ്ട്. അതിലൊന്നാണ് ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനം (Diffusion of Responsibility). മറ്റുള്ളവർ കൂടെയുള്ളപ്പോൾ ഓരോ വ്യക്തിക്കും തങ്ങളുടെ വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തബോധം കുറയുന്നതായി തോന്നുന്നു. “കൂടുതൽ ആളുകൾ ചുറ്റുമുണ്ടെങ്കിൽ, ഓരോ വ്യക്തിക്കും സഹായിക്കാനുള്ള ഉത്തരവാദിത്തം കുറഞ്ഞതായി തോന്നുന്നു.” (Myers & Twenge, 2016)
ഒരു കൂട്ടത്തിൽ, മറ്റാരെങ്കിലും സഹായിച്ചോളും എന്ന് ഓരോ വ്യക്തിയും കരുതുന്നു. ഇത് ആരും സഹായിക്കാത്ത ഒരു അവസ്ഥയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. മറ്റൊരു കാരണം ബഹുത്വപരമായ അജ്ഞത (Pluralistic Ignorance) ആണ്. ഒരു സാഹചര്യം എങ്ങനെ വിലയിരുത്തണം എന്നറിയാത്തപ്പോൾ ആളുകൾ മറ്റുള്ളവരെ നിരീക്ഷിക്കുന്നു. മറ്റാരും പരിഭ്രമിക്കാത്തതുകൊണ്ട്, ആളുകൾ ആ സാഹചര്യത്തെ ഒരു അടിയന്തിരമല്ലാത്ത ഒന്നായി തെറ്റിദ്ധരിച്ചേക്കാം. “മറ്റുള്ളവരും ഒന്നും ചെയ്യാത്തതുകൊണ്ട് ആളുകൾ ആ സാഹചര്യത്തെ സുരക്ഷിതമായി തെറ്റിദ്ധരിക്കുന്നു.” (Aronson, Wilson, & Akert, 2013). മറ്റൊരു കാരണമാണ് വിലയിരുത്തപ്പെടുമോ എന്ന ഭയം (Evaluation Apprehension). അമിതമായി പ്രതികരിച്ച് നാണംകെട്ടുപോകുമോ എന്ന ഭയം ചിലപ്പോൾ ഒരാളെ സഹായിക്കുന്നതിൽ നിന്ന് പിന്തിരിപ്പിച്ചേക്കാം. “മറ്റൊരാൾ ദുരിതത്തിലായിരിക്കുമ്പോൾ പോലും, ഒരു സാമൂഹിക അബദ്ധം സംഭവിച്ച് നാണക്കേടാകുമോ എന്ന ഭയം നമ്മളെ നിശ്ചലരാക്കിയേക്കാം.” (Philip Zimbardo, 2007)

ഡാർലിയുടെയും ലേറ്റന്റെയും ‘സീഷർ സ്റ്റഡി’ (Seizure Study, 1968) ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു പ്രധാന പരീക്ഷണമാണ്. ഈ പരീക്ഷണത്തിൽ, പങ്കെടുക്കുന്നവരോട് ഒന്നോ അതിലധികമോ ആളുകളുമായി ഒരു ഇന്റർകോം വഴി സംസാരിക്കുന്നതായി വിശ്വസിപ്പിച്ചു. ഒരു “പങ്കാളിക്ക്” അപസ്മാരം വരുമ്പോൾ (യഥാർത്ഥത്തിൽ അതൊരു റെക്കോർഡിംഗ് ആയിരുന്നു), താൻ മാത്രമാണ് അത് കാണുന്നതെങ്കിൽ 85% പേരും സഹായിക്കാൻ മുന്നോട്ട് വന്നു. എന്നാൽ, മറ്റുള്ളവരും അത് കാണുന്നുണ്ടെന്ന് വിശ്വസിച്ചപ്പോൾ സഹായം നൽകുന്നവരുടെ എണ്ണം 31% ആയി കുറഞ്ഞു.
‘പുക നിറഞ്ഞ മുറിയിലെ പരീക്ഷണം’ (Smoke-Filled Room Experiment, 1968) എന്ന മറ്റൊരപരീക്ഷണത്തിൽ, പുക നിറഞ്ഞ ഒരു മുറിയിൽ തനിച്ച് ഇരുന്നവർ അത് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യാനുള്ള സാധ്യത കൂടുതലായിരുന്നു. ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ ആയിരുന്നപ്പോൾ, ഭൂരിഭാഗം പേരും ഒന്നും ചെയ്യാതെയിരുന്നു, കാരണം ആ സാഹചര്യം നിയന്ത്രണവിധേയമാണെന്ന് അവർ കരുതി.

യഥാർത്ഥ ജീവിതത്തിൽ ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റിന് ധാരാളം ഉദാഹരണങ്ങളുണ്ട്. അതിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ടത് കിറ്റി ജെനോവീസിന്റെ കേസ് ആണ്. ഈ സംഭവം ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റിനെക്കുറിച്ചുള്ള ഗവേഷണങ്ങൾക്ക് തുടക്കമിട്ടു. ചില ആളുകൾ പോലീസിനെ വിളിച്ചിരുന്നു എന്ന് പിന്നീട് കണ്ടെത്തിയെങ്കിലും, നഗരത്തിലെ ആളുകളുടെ നിസ്സംഗതയുടെ ഒരു പ്രതീകമായി ഈ കേസ് ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നു.
മറ്റൊരു ഉദാഹരണമാണ് വാങ് യു കേസ് (ചൈന, 2011). രണ്ട് വയസ്സുള്ള ഒരു പെൺകുട്ടിയെ രണ്ട് വാഹനങ്ങൾ ഇടിച്ചിട്ട് റോഡിൽ ചോരയൊലിപ്പിച്ച് കിടന്നു. ഡസൻ കണക്കിന് കാൽനടയാത്രക്കാർ അതുവഴി നടന്നുപോയെങ്കിലും ആരും അവളെ സഹായിക്കാൻ തയ്യാറായില്ല. പിന്നീട് അവൾ മരിച്ചു. ഇത് അന്താരാഷ്ട്ര തലത്തിൽ വലിയ പ്രതിഷേധത്തിനും ധാർമ്മിക ഉത്തരവാദിത്തത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾക്കും വഴിതുറന്നു.

സമീപകാലത്ത്, ലൈവ് സ്ട്രീം ചെയ്യപ്പെട്ട അക്രമസംഭവങ്ങളിലും അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങളിലും ഡിജിറ്റൽ കാഴ്ചക്കാർ ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റ് കാണുക്കുന്നതായി കാണാം. ആളുകൾ ഇടപെടുന്നതിന് പകരം വീഡിയോ എടുക്കുന്നു, കാരണം മറ്റാരെങ്കിലും സഹായിക്കുമെന്നോ തങ്ങളുടെ റെക്കോർഡിംഗ് മാത്രം മതിയെന്നോ അവർ കരുതുന്നു.

ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റിനെ തടയാൻ മനശാസ്ത്രജ്ഞർ ചില തന്ത്രങ്ങൾ നിർദ്ദേശിക്കുന്നുണ്ട്. അവബോധം ഉണ്ടാക്കുക എന്നതാണ് അതിലൊന്ന്. ഈ പ്രതിഭാസത്തെക്കുറിച്ച് അറിയുന്നത് തന്നെ അതിന്റെ സ്വാധീനം കുറയ്ക്കും.
മറ്റൊന്ന് ഉത്തരവാദിത്തം വ്യക്തമായി ഏൽപ്പിക്കുക എന്നതാണ്. ഒരു അടിയന്തിര സാഹചര്യത്തിൽ, ഒരാളെ ചൂണ്ടി “നിങ്ങൾ, പോലീസിനെ വിളിക്കൂ!” എന്ന് പറയുന്നത് അവരെ പ്രവർത്തിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കും. പരിശീലന പരിപാടികളും ഇതിന് സഹായകമാകും. സ്കൂളുകളിലും ജോലിസ്ഥലങ്ങളിലും ഉള്ള ‘ബൈസ്റ്റാൻഡർ ഇന്റർവെൻഷൻ’ പ്രോഗ്രാമുകൾ, ഭീഷണിപ്പെടുത്തുന്നതോ ഉപദ്രവിക്കുന്നതോ ആയ സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാൻ ആളുകളെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. “ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റിനുള്ള പ്രതിവിധി ധൈര്യമാണ് — ചിലപ്പോൾ, ഒരാൾ ആദ്യം മുന്നോട്ട് പോകണം എന്ന അറിവും.”

ബൈസ്റ്റാൻഡർ എഫക്റ്റ് മനുഷ്യന്റെ പെരുമാറ്റത്തിന്റെ സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു വശത്തെ വെളിവാക്കുന്നു. നമ്മൾ സ്വയം ധാർമ്മികരും ഉത്തരവാദിത്തമുള്ളവരുമായി കാണപ്പെടാറുണ്ടെങ്കിലും, സാമൂഹിക സാഹചര്യങ്ങൾ നമ്മുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളെ മാറ്റിയെഴുതാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. ഈ പ്രതിഭാസത്തിന് പിന്നിലുള്ള മനശാസ്ത്രപരമായ കാരണങ്ങൾ തിരിച്ചറിയുകയും, അതിനെ മറികടക്കാൻ ബോധപൂർവ്വം ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യുന്നത് കൂടുതൽ സഹാനുഭൂതിയുള്ള ഒരു സമൂഹം കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിന് പ്രധാനമാണ്.
“തിന്മ ചെയ്യുന്നവരല്ല, മറിച്ച് അത് നോക്കിനിൽക്കുന്നവരാണ് ലോകത്തെ നശിപ്പിക്കുന്നത്.” (ആൽബർട്ട് ഐൻസ്റ്റീൻ)

ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനം (Diffusion of Responsibility)

മറ്റുള്ളവർ കൂടെയുള്ളപ്പോൾ ഒരു കാര്യത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്തം തങ്ങൾക്ക് കുറവാണെന്ന് വ്യക്തികൾക്ക് തോന്നുന്നതിനെയാണ് ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനം എന്ന് പറയുന്നത്. ഇത് പലപ്പോഴും ഒരു കാര്യത്തിൽ ഇടപെടാനുള്ള സാധ്യത കുറയ്ക്കുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങളിലോ ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ പ്രവർത്തിക്കുമ്പോഴോ. ഈ ആശയം സാമൂഹിക മനശാസ്ത്രത്തിലും ഗ്രൂപ്പ് ഡൈനാമിക്സിലും ധാർമ്മികതയിലും പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു, കൂടാതെ പൊതു ഇടങ്ങളിലെ അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങൾ മുതൽ ജോലിസ്ഥലങ്ങളും ഓൺലൈൻ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളും വരെയുള്ള എല്ലാ സ്ഥലങ്ങളിലെയും മനുഷ്യരുടെ പെരുമാറ്റത്തെ ഇത് സ്വാധീനിക്കുന്നു.

1960-കളിൽ, പ്രത്യേകിച്ച് 1964-ൽ ന്യൂയോർക്കിൽ കിറ്റി ജെനോവീസിന്റെ കൊലപാതകത്തെ തുടർന്നാണ് ഈ വാക്ക് പ്രാധാന്യം നേടിയത്. ജെനോവീസിനെ അവളുടെ അപ്പാർട്ട്‌മെന്റിന് പുറത്ത് കുത്തിക്കൊന്നപ്പോൾ ഡസൻ കണക്കിന് അയൽക്കാർ ഇത് കണ്ടിട്ടും ആരും ഇടപെട്ടില്ല. ഈ സംഭവം സാമൂഹിക മനശാസ്ത്രജ്ഞരായ ജോൺ ഡാർലിയുടെയും ബിബ് ലേറ്റന്റെയും ഗവേഷണങ്ങൾക്ക് ഒരു പുതിയ തുടക്കമിട്ടു. അവർ “ബൈസ്റ്റാൻഡർ ഇഫക്റ്റ്” എന്ന വാക്ക് ഉപയോഗിക്കുകയും അതിനെ ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനവുമായി ബന്ധിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.
ഡാർലിയും ലേറ്റനും (1968) നടത്തിയ പരീക്ഷണങ്ങൾ കാണിക്കുന്നത്, മറ്റുള്ളവർ കൂടെയുള്ളപ്പോൾ ദുരിതത്തിലായ ഒരാളെ സഹായിക്കാനുള്ള സാധ്യത വളരെ കുറവാണ് എന്നാണ്. ഇത് ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിടുമ്പോൾ വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തം എത്രത്തോളം കുറയുന്നു എന്ന് കാണിക്കുന്നു. “മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം ഓരോ വ്യക്തിയുടെയും ഉത്തരവാദിത്തം കുറയ്ക്കുന്നു. മറ്റാരെങ്കിലും സഹായിച്ചോളും എന്ന് അവർ കരുതുന്നു.”
ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നത് ഉപബോധ മനസ്സിൽ സംഭവിക്കുന്ന ഒന്നാണ്, ഇതിന് പിന്നിൽ രണ്ട് പ്രധാന വൈജ്ഞാനിക പ്രക്രിയകളുണ്ട്. ഒന്ന്, സാമൂഹിക സ്വാധീനവും ബഹുത്വപരമായ അജ്ഞതയും. ഒരു സാഹചര്യത്തെ എങ്ങനെ വിലയിരുത്തണം എന്നറിയാത്തപ്പോൾ ആളുകൾ മറ്റുള്ളവരെ നോക്കുന്നു. മറ്റുള്ളവർ പരിഭ്രാന്തരാകാത്തതുകൊണ്ട്, ഒരു ഇടപെടൽ ആവശ്യമില്ലെന്ന് അവർക്ക് തോന്നിയേക്കാം.

ഈ പ്രക്രിയയിലെ മറ്റൊരു ഘടകം ഉത്തരവാദിത്തം വിഭജിച്ചുപോകുന്നതാണ് (responsibility splitting). ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ, ആരും പ്രത്യേകമായി ചുമതലയേൽക്കാത്തപ്പോൾ, മറ്റാരെങ്കിലും മുൻകൈയെടുക്കുമെന്ന് ഓരോ വ്യക്തിയും കരുതുന്നു. വലിയ ഗ്രൂപ്പുകളിൽ ഈ പ്രഭാവം കൂടുതൽ ശക്തമാകും. കാരണം, ഉത്തരവാദിത്തം വളരെ വലിയ ഒരു കൂട്ടം ആളുകളിലേക്ക് വിഭജിക്കപ്പെടുന്നതുകൊണ്ട് ആർക്കും ഒരു കാര്യത്തിലും ബാധ്യത തോന്നില്ല.

പല സന്ദർഭങ്ങളിലും ഈ ഇഫക്ട് നമ്മുക്ക് കാണാൻ സാധിക്കും.
അപകടങ്ങൾ, ആക്രമണങ്ങൾ തുടങ്ങിയ അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങളിൽ, കാഴ്ചക്കാർ ഇടപെടാൻ മടിച്ചേക്കാം, കാരണം മറ്റുള്ളവർ സഹായിച്ചോളും എന്ന് അവർ കരുതുന്നു. ചൈനയിലെ വാങ് യു സംഭവം (2011) ഇതിന് ഒരു ദുരന്തപൂർണ്ണമായ ഉദാഹരണമാണ്. ഒരു കുട്ടിയെ വാഹനം ഇടിച്ചിട്ടപ്പോൾ 18 പേർ അതുവഴി പോയിട്ടും ആരും സഹായിക്കാൻ തയ്യാറായില്ല.
ടീമുകളിലും വലിയ സ്ഥാപനങ്ങളിലും, ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ വ്യക്തമല്ലാത്തതുകൊണ്ട് പല പദ്ധതികളും മുടങ്ങിയേക്കാം. ഒരു കാര്യത്തിന് ആരെയും ചുമതലപ്പെടുത്താത്തപ്പോൾ അത് ചെയ്യാൻ ആരുമുണ്ടാകില്ല. ഇത് സോഷ്യൽ ലോഫിംഗ് പോലുള്ള പ്രതിഭാസങ്ങൾക്ക് കാരണമാകുന്നു, അവിടെ ആളുകൾ ഗ്രൂപ്പ് ജോലികളിൽ കുറഞ്ഞ പരിശ്രമം മാത്രമേ നൽകുന്നുള്ളൂ.
ഡിജിറ്റൽ ലോകത്തും ഇത് കാണാം. സൈബർ ബുള്ളിയിംഗ് പോലുള്ള കാര്യങ്ങൾ കാണുമ്പോൾ പലരും അതിൽ ഇടപെടില്ല. ഓൺലൈൻ ഗ്രൂപ്പുകളിലെ അജ്ഞാതത്വവും വലിയൊരു കൂട്ടം ആളുകളുടെ സാന്നിധ്യവും ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നതിനെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു. കാരണം, “മറ്റാരെങ്കിലും ഇത് റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തോളും” എന്ന് ആളുകൾ കരുതുന്നു.

ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നത് വെല്ലുവിളികൾ നിറഞ്ഞ ധാർമ്മിക ചോദ്യങ്ങൾ ഉയർത്തുന്നു. ഒരാൾ എല്ലായ്പ്പോഴും ഒരു കാര്യത്തിൽ ഇടപെടാൻ നിർബന്ധിതനാണോ? സാമൂഹിക ഘടനകൾ നമ്മുടെ ഉത്തരവാദിത്തബോധത്തെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു? ഈ പ്രതിഭാസം മനശാസ്ത്രപരമായി യഥാർത്ഥമാണെങ്കിലും, അത് നിസ്സംഗതയ്ക്ക് ഒരു ഒഴികഴിവല്ല എന്ന് ചിലർ വാദിക്കുന്നു. സംസ്കാരപരമായ ഘടകങ്ങളും ഇതിനെ സ്വാധീനിക്കുമെന്ന് വിമർശകർ ചൂണ്ടിക്കാട്ടുന്നു. ഒരുമയെ വിലമതിക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നത് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാത്തപ്പോൾ, വ്യക്തിഗത സ്വാതന്ത്ര്യത്തെ വിലമതിക്കുന്ന സമൂഹങ്ങളിൽ വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തത്തിന് കൂടുതൽ പ്രാധാന്യം നൽകുന്നു. നേതൃത്വവും വ്യക്തമായ ചുമതലകളും ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നതിനെ തടയാൻ സഹായിക്കും. ഒരാളെ നേതാവായി നിശ്ചയിക്കുകയോ അല്ലെങ്കിൽ വ്യക്തമായി സഹായം ചോദിക്കുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ, ഉത്തരവാദിത്തബോധം വീണ്ടും വരുന്നു എന്ന് ഗവേഷണങ്ങൾ കാണിക്കുന്നു.
“നിങ്ങൾ ഉത്തരവാദിത്തം വ്യക്തമായി ഏൽപ്പിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ആളുകൾ പ്രവർത്തിക്കും. ഒരാൾ മുന്നോട്ട് വരുമ്പോൾ നിസ്സംഗതയുടെ മൂടൽമഞ്ഞ് ഇല്ലാതാകുന്നു.” — ഫിലിപ്പ് സിംബാർഡോ, സാമൂഹിക മനശാസ്ത്രജ്ഞൻ

ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനം തടയാനും ഉത്തരവാദിത്തബോധം വളർത്താനും ധാരാളം മാർഗ്ഗങ്ങളുണ്ട്.
ഒരു മാർഗ്ഗം ചുമതലകൾ ഏൽപ്പിച്ചുനൽകുക എന്നതാണ്. അടിയന്തിര സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഒരു പ്രത്യേക വ്യക്തിയോട് (ഉദാഹരണത്തിന്, “ചുവപ്പ് ഷർട്ട് ഇട്ട നിങ്ങൾ, സഹായത്തിനായി വിളിക്കൂ!”) നേരിട്ട് ആവശ്യപ്പെടുന്നത് നിസ്സംഗതയെ ഇല്ലാതാക്കും.
വിദ്യാഭ്യാസവും അവബോധവും മറ്റൊരു മാർഗ്ഗമാണ്. ഈ പ്രതിഭാസത്തെക്കുറിച്ച് ആളുകളെ പഠിപ്പിക്കുന്നത് അവരെ കൂടുതൽ സ്വയം ബോധമുള്ളവരാകാനും കാര്യങ്ങളിൽ ഇടപെടാനും പ്രേരിപ്പിക്കും.
ധാർമ്മിക പരിശീലനവും സഹാനുഭൂതി വളർത്തലും മറ്റൊരു മാർഗ്ഗമാണ്. സ്കൂളുകളിലും നിയമപാലകരെ പരിശീലിപ്പിക്കുമ്പോഴുമെല്ലാം സഹാനുഭൂതി വർദ്ധിപ്പിക്കുന്ന പ്രോഗ്രാമുകൾ വഴി നിസ്സംഗത കുറയ്ക്കാൻ കഴിയും.
സാങ്കേതിക പരിഹാരങ്ങളും ഇതിന് സഹായകമാകും. സ്ഥാപനങ്ങളിലും സോഷ്യൽ പ്ലാറ്റ്‌ഫോമുകളിലും ഓട്ടോമേറ്റഡ് അലേർട്ടുകളോ റിപ്പോർട്ടിംഗ് സംവിധാനങ്ങളോ ഉപയോഗിക്കുന്നത് ഉത്തരവാദിത്തത്തിന്റെ അവ്യക്തത ഇല്ലാതാക്കാൻ സഹായിക്കും.

വ്യക്തിഗത മനശാസ്ത്രവും ഗ്രൂപ്പ് ഡൈനാമിക്സും തമ്മിലുള്ള സങ്കീർണ്ണമായ ബന്ധത്തെ ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നത് വെളിവാക്കുന്ന ഒന്നാണ് ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനം. ഗ്രൂപ്പുകളിലെ മനുഷ്യരുടെ നിസ്സംഗതയ്ക്ക് ഇത് കാരണമാകുമെങ്കിലും, ധാർമ്മികമായ ഇടപെടലിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെ ഇത് എടുത്തുപറയുന്നു. ഈ പ്രതിഭാസത്തെ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലൂടെ, വ്യക്തികൾക്കും സമൂഹങ്ങൾക്കും ധാർമ്മിക നിസ്സംഗതയെ ചെറുക്കാൻ മികച്ച രീതിയിൽ തയ്യാറെടുക്കാൻ കഴിയും. ഒപ്പം വ്യക്തിപരമായും കൂട്ടായും കൂടുതൽ ഉത്തരവാദിത്തബോധം വളർത്താനും സാധിക്കും.
ആൽബർട്ട് ഐൻസ്റ്റീൻ പറഞ്ഞത് പോലെ, “തിന്മ ചെയ്യുന്നവരല്ല, മറിച്ച് അത് നോക്കിനിൽക്കുന്നവരാണ് ലോകത്തെ നശിപ്പിക്കുന്നത്.”

സാമൂഹിക ആലസ്യം (Social Loafing)

വ്യക്തികൾ ഒറ്റയ്ക്ക് പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ ചെയ്യുന്നതിനേക്കാൾ കുറഞ്ഞ പരിശ്രമം മാത്രം ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ നൽകുന്നു എന്ന് പറയുന്ന ഒരു മനശാസ്ത്ര പ്രതിഭാസമാണ് സോഷ്യൽ ലോഫിംഗ്. ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ ആളുകളുടെ പ്രചോദനത്തെയും ഉത്തരവാദിത്തബോധത്തെയും ഗ്രൂപ്പ് ഡൈനാമിക്സ് എങ്ങനെ ബാധിക്കുന്നു എന്ന് ഇത് കാണിക്കുന്നു. ഇത് പലപ്പോഴും പ്രകടനക്കുറവിനും കാര്യക്ഷമത കുറയാനും കാരണമാകുന്നു.
19-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനത്തിൽ ഫ്രഞ്ച് കാർഷിക എഞ്ചിനീയറായ മാക്സ് റിംഗെൽമാൻ ആണ് ഈ ആശയം ആദ്യമായി പഠിച്ചത്. ഒരു കൂട്ടമായി കയർ വലിക്കുമ്പോൾ ആളുകൾ ഒറ്റയ്ക്ക് വലിക്കുന്നതിനേക്കാൾ കുറഞ്ഞ ശക്തി മാത്രമേ പ്രയോഗിക്കുന്നുള്ളൂ എന്ന് അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. കൂട്ടായ പരിശ്രമങ്ങൾ എങ്ങനെ വ്യക്തിഗത പ്രചോദനത്തെ കുറയ്ക്കുന്നു എന്ന് മനസ്സിലാക്കുന്നതിനുള്ള അടിസ്ഥാനം ഈ കണ്ടെത്തൽ നൽകി.ബാരൺ, ബ്രാൻസ്കോംബ്, ബൈർൺ (2009) എന്നിവർ സോഷ്യൽ ലോഫിംഗിനെ ഇങ്ങനെ നിർവചിക്കുന്നു:
“ഒറ്റയ്ക്ക് പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ ഉള്ളതിനേക്കാൾ ഗ്രൂപ്പിൽ പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ ആളുകളുടെ പ്രചോദനത്തിലും പ്രയത്നത്തിലും ഉണ്ടാകുന്ന കുറവ്.”

സോഷ്യൽ ലോഫിംഗിന്റെ പ്രധാന കാരണം ഉത്തരവാദിത്തം പങ്കിട്ടുപോകുന്നത് ആണ്. ഒരു കൂട്ടത്തിൽ തന്റെ വ്യക്തിപരമായ പരിശ്രമം അത്ര ശ്രദ്ധിക്കപ്പെടുകയോ പ്രധാനമാകുകയോ ചെയ്യില്ല എന്ന തോന്നലാണ് ഇതിന് പിന്നിൽ. ഈ തോന്നൽ വലിയ ഗ്രൂപ്പുകളിൽ കൂടുതലായിരിക്കും, കാരണം ആളുകൾക്ക് തങ്ങൾ അജ്ഞാതരാണെന്ന് തോന്നുകയോ മറ്റുള്ളവർ ജോലി ചെയ്തോളുമെന്ന് കരുതുകയോ ചെയ്യും.

സോഷ്യൽ ലോഫിംഗുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രധാന പഠനങ്ങളുണ്ട്. അതിലൊന്നാണ് റിംഗെൽമാൻ എഫക്റ്റ് (Ringelmann Effect, 1913). ആളുകൾ ഒരുമിച്ച് കയർ വലിക്കുമ്പോൾ, പ്രയോഗിക്കുന്ന ശക്തി ആളുകളുടെ എണ്ണത്തിന് ആനുപാതികമായി കൂടുന്നില്ലെന്ന് മാക്സ് റിംഗെൽമാൻ നിരീക്ഷിച്ചു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരാൾക്ക് 100 യൂണിറ്റ് ശക്തി ഉപയോഗിച്ച് വലിക്കാൻ കഴിയുമെങ്കിൽ, എട്ട് പേർ ചേർന്ന് 800 യൂണിറ്റിന് പകരം 390 യൂണിറ്റ് ശക്തി മാത്രമേ ഉപയോഗിച്ചുള്ളൂ. മറ്റൊരു പഠനമാണ് ലേറ്റൻ, വില്യംസ്, ഹാർക്കിൻസ് എന്നിവർ നടത്തിയ ‘ദി ക്ലാപ്പിംഗ് സ്റ്റഡി’ (The Clapping Study, 1979). ഈ പഠനത്തിൽ, പങ്കെടുക്കുന്നവരോട് കഴിയുന്നത്ര ഉച്ചത്തിൽ കയ്യടിക്കാനും ആർപ്പുവിളിക്കാനും ആവശ്യപ്പെട്ടു. ഒരു കൂട്ടത്തിന്റെ ഭാഗമായി കയ്യടിക്കുന്നു എന്ന് വിശ്വസിച്ചപ്പോൾ, ഒറ്റയ്ക്ക് കയ്യടിക്കുമ്പോൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതിനേക്കാൾ കുറഞ്ഞ ശബ്ദം മാത്രമേ അവർ ഉണ്ടാക്കിയുള്ളൂ എന്ന് ഫലം കാണിച്ചു. “ഒരു ഗ്രൂപ്പിൽ നിന്ന് ആർപ്പുവിളിക്കുകയോ കയ്യടിക്കുകയോ ചെയ്യുമ്പോൾ ആളുകൾ ഒറ്റയ്ക്ക് ചെയ്യുമ്പോൾ ഉള്ളതിനേക്കാൾ കുറഞ്ഞ പരിശ്രമം മാത്രമേ ഓരോരുത്തരും നൽകുന്നുള്ളൂ.” എന്ന് ഈ ഗവേഷകർ പറഞ്ഞു.

സോഷ്യൽ ലോഫിംഗിന് നിരവധി കാരണങ്ങളുണ്ട്. വ്യക്തിഗത സംഭാവനകൾ വിലയിരുത്തപ്പെടാത്തതുകൊണ്ട് ഉണ്ടാകുന്ന അജ്ഞാതത്വം ഒരു കാരണം ആണ്.
ഗ്രൂപ്പിലെ അംഗങ്ങളെ ഉത്തരവാദിത്തമുള്ളവരാക്കാത്തതുകൊണ്ട് ഉണ്ടാകുന്ന ഉത്തരവാദിത്തമില്ലായ്മ മറ്റൊരു കാരണം ആണ്.
മറ്റാരെങ്കിലും ജോലി ചെയ്യുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നതുകൊണ്ട് ഉണ്ടാകുന്ന ഉത്തരവാദിത്തവ്യാപനംമറ്റൊരു കാരണം ആണ്.
കുറഞ്ഞ പ്രാധാന്യമുള്ള ജോലി ചെയ്യുന്നു എന്ന് ആളുകൾക്ക് തോന്നിയാൽ അതും ഒരു കാരണം ആണ്.
പ്രയത്നത്തിലെ തുല്യത (equity of effort) ആണ് മറ്റൊരു കാരണം. മറ്റുള്ളവർ മടിയന്മാരാണെന്ന് തോന്നിയാൽ, തങ്ങളും അങ്ങനെ ചെയ്തോളും എന്ന തോന്നൽ ആലസ്യത്തിലേക്കു നയിക്കും.

പല സാഹചര്യങ്ങളിലും സോഷ്യൽ ലോഫിംഗ് കാണാൻ സാധിക്കും. ജോലിസ്‌ഥലങ്ങളിലും, വിദ്യാഭ്യാസ സ്‌ഥാപനങ്ങളിലും, സന്നദ്ധപ്രവർത്തനങ്ങളിലും ഒക്കെ ഇത്‌ സാധാരണയായി കാണപ്പെടാറുണ്ട്.
ജോലിസ്ഥലത്ത്: വലിയ കൂട്ടായ പദ്ധതികളിൽ, ചില ടീം അംഗങ്ങൾ ജോലികൾ ഒഴിവാക്കുകയോ കുറഞ്ഞ സംഭാവന നൽകുകയോ ചെയ്യാം, മറ്റുള്ളവർ അത് ഏറ്റെടുക്കുമെന്ന് പ്രതീക്ഷിച്ച്.
വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളിലെ ഗ്രൂപ്പ് അസൈൻമെന്റുകൾ: ഗ്രൂപ്പ് പ്രൊജക്റ്റുകളിൽ ചില വിദ്യാർത്ഥികൾ
കൂടുതൽ ഉത്തരവാദിത്തമുള്ളവരുടെ “പുറകേ പോകാറുണ്ട്” എന്ന് സാധാരണയായി പരാതി പറയാറുണ്ട്.
സന്നദ്ധപ്രവർത്തനങ്ങൾ: വലിയ ഗ്രൂപ്പുകളായുള്ള സന്നദ്ധപ്രവർത്തനങ്ങളിൽ, ചിലർ തങ്ങളുടെ പരിശ്രമം ആരും ശ്രദ്ധിക്കില്ലെന്ന് കരുതി സംഭാവന ചെയ്യാൻ മടിച്ചേക്കാം.

സോഷ്യൽ ലോഫിംഗിനെ ചെറുക്കാൻ ഗവേഷകർ ചില തന്ത്രങ്ങൾ നിർദ്ദേശിക്കുന്ന. വ്യക്തിഗത സംഭാവനകൾ തിരിച്ചറിയാൻ പ്രത്യേകമായ ചുമതലകളോ റോളുകളോ ഏൽപ്പിച്ചുകൊടുക്കുക, ഓരോ വ്യക്തിയുടെയും ജോലി എങ്ങനെയാണ് അവസാന ഫലത്തെ ബാധിക്കുന്നതെന്ന് കാണിച്ച് ജോലിയുടെ പ്രാധാന്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുക, കൂട്ടായ ഉത്തരവാദിത്തത്തിന്റെ ഒരു സംസ്കാരം സൃഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട് ഗ്രൂപ്പ് നിലവാരങ്ങൾ സ്ഥാപിക്കുക എന്നിവയൊക്കെ ആണ് അവ. ഫോർസൈത്ത് (2010) പറയുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ്: “ചുമതലകൾ വ്യക്തമാക്കുക, ഗ്രൂപ്പിന്റെ ഐക്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുക, വ്യക്തിഗത ഉത്തരവാദിത്തത്തിന് ഊന്നൽ നൽകുക എന്നിവയിലൂടെ സോഷ്യൽ ലോഫിംഗിനെ ചെറുക്കാൻ കഴിയും.”

സോഷ്യൽ ലോഫിംഗ് ഒരു ഗ്രൂപ്പിന്റെ പ്രവർത്തനം എങ്ങനെ വ്യക്തിപരമായ പ്രചോദനത്തെ ഇല്ലാതാക്കുന്നു എന്ന് കാണിക്കുന്നു. ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കുന്നത് പുതിയ ആശയങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കാനും പിന്തുണ നൽകാനും സഹായിക്കുമെങ്കിലും, വ്യക്തിപരമായ പ്രചോദനം കുറയുന്ന സാഹചര്യങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കാൻ ഇതിന് സാധ്യതയുണ്ട്. ഈ പ്രതിഭാസത്തെക്കുറിച്ച് മനസ്സിലാക്കുന്നത് വിദ്യാഭ്യാസപരവും തൊഴിൽപരവുമായ സാഹചര്യങ്ങളിൽ കാര്യക്ഷമമായും നീതിയുക്തമായും പ്രവർത്തിക്കുന്ന ടീമുകളെ നിർമ്മിക്കാൻ നിർണായകമാണ്.

സഹായക സാമൂഹിക സ്വാധീനം (Social Facilitation)

ഒറ്റയ്ക്ക് ആയിരിക്കുമ്പോൾ ഉള്ളതിനേക്കാൾ വ്യത്യസ്തമായി മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ ഒരു വ്യക്തി പ്രവർത്തിക്കുന്നു എന്ന് പറയുന്ന മനശാസ്ത്രപരമായ പ്രതിഭാസമാണ് സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷൻ. നോർമൻ ട്രിപ്ലെറ്റ് (1898) ഇത് ആദ്യമായി പഠിച്ചു. ഈ ആശയം കാലക്രമേണ വികസിച്ചു, മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം ഒരു ജോലിയുടെ സ്വഭാവമനുസരിച്ച് പ്രകടനം മെച്ചപ്പെടുത്തുകയോ മോശമാക്കുകയോ ചെയ്യുമെന്ന് ഇത് കാണിക്കുന്നു.

സൈക്ലിംഗ് പ്രേമിയും മനശാസ്ത്രജ്ഞനുമായ നോർമൻ ട്രിപ്ലെറ്റ്, സൈക്കിൾ യാത്രികർ മറ്റുള്ളവരുമായി മത്സരിക്കുമ്പോൾ ഒറ്റയ്ക്ക് സമയം അളക്കുന്നു മത്സരിക്കുന്നതിനേക്കാൾ വേഗത്തിൽ ഓടിക്കുന്നു എന്നത് നിരീക്ഷിച്ചു. ഒരു നിയന്ത്രിത പരീക്ഷണത്തിൽ, അദ്ദേഹം കുട്ടികളോട് ഫിഷിംഗ് റീലുകൾ തനിയെയോ ജോഡിയായോ ചുരുട്ടാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടു. കുട്ടികൾ മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്ചവച്ചു എന്ന് അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. ഇത് “സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷൻ” എന്ന വാക്കിന് രൂപം നൽകി.“ഒരു മത്സരത്തിൽ ഒരേ സമയം പങ്കെടുക്കുന്ന മറ്റൊരാളുടെ സാന്നിധ്യം, സാധാരണയായി ലഭ്യമല്ലാത്ത ഒരു ഒളിഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഊർജ്ജത്തെ പുറത്തുവിടാൻ സഹായിക്കുന്നു.” എന്നു നോർമൻ ട്രിപ്ലെറ്റ് (1898) നിരീക്ഷിക്കുന്നു.
പിന്നീട് റോബർട്ട് സാജോങ്ക് (1965) പോലുള്ള മനശാസ്ത്രജ്ഞർ ഈ സിദ്ധാന്തം കൂടുതൽ മെച്ചപ്പെടുത്തി. മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം ശാരീരിക ഉത്തേജനം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു, ഇത് ലളിതമായതോ നന്നായി അറിയാവുന്നതോ ആയ ജോലികളിലെ പ്രകടനം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നു, എന്നാൽ സങ്കീർണ്ണമായതോ പുതിയതോ ആയ ജോലികളിലെ പ്രകടനത്തെ തടസ്സപ്പെടുത്തുന്നു എന്ന് സാജോങ്ക് അഭിപ്രായപ്പെട്ടു. ഇത് സഹായക സാമൂഹിക സ്വാധീനത്തിന്റെ ഡ്രൈവ് സിദ്ധാന്തം (Drive Theory of Social Facilitation) എന്നറിയപ്പെടുന്നു. സാജോങ്ക് പറയുന്നത് ഇപ്രകാരമാണ്: “മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം ഉത്തേജനം ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഉത്തേജനം സ്വാഭാവികമായ പ്രതികരണം ഉണ്ടാക്കാനുള്ള സാധ്യത വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. ആ പ്രതികരണം ശരിയാണെങ്കിൽ പ്രകടനം മെച്ചപ്പെടുന്നു; തെറ്റാണെങ്കിൽ പ്രകടനം മോശമാകുന്നു.”

സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷന് പലതരം ഫലങ്ങളുണ്ട്. ഒന്ന് കോ-ആക്ഷൻ എഫക്റ്റ് (Co-Action Effect) ആണ്, അതായത് ഒരേ ജോലിയിൽ മറ്റുള്ളവരുമായി ചേർന്ന് പ്രവർത്തിക്കുമ്പോൾ പ്രകടനം മെച്ചപ്പെടുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന് ഒരേ ക്ലാസ്സിൽ മറ്റു കുട്ടികളുടെ കൂടെ കണക്ക് ചെയ്യുന്ന വിദ്യാർത്ഥിക്ക് തനിച്ച് ചെയ്യുന്നതിനേക്കാൾ വേഗത്തിൽ പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കാൻ സാധിക്കും. മറ്റൊന്നാണ് ഓഡിയൻസ് എഫക്റ്റ് (Audience Effect), അതായത് മറ്റൊരാൾ നിരീക്ഷിക്കുമ്പോൾ പ്രകടനത്തിൽ വരുന്ന മാറ്റം. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു പിയാനിസ്റ്റ് ഒറ്റയ്ക്ക് പിയാനോ വായിക്കുന്നതിനേക്കാൾ കുറ്റമറ്റ രീതിയിൽ സ്റ്റേജിൽ മറ്റുവരുടെ മുന്നിൽ വായിച്ചേക്കാം.

സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷന് ധാരാളം പരീക്ഷണപരമായ തെളിവുകളുണ്ട്. മൈക്കിളിന്റെ പൂൾ സ്റ്റഡി (Michael’s Pool Study, 1982) ഇതിൽ ഒന്നാണ്. പൂളിൽ കളിക്കാൻ നന്നായി അറിയുന്നവർ മറ്റുള്ളവർ നിരീക്ഷിക്കുമ്പോൾ നന്നായി കളിച്ചു, എന്നാൽ തുടക്കക്കാർ മോശമായി കളിച്ചു. ഇത് ഒരു ജോലിയോടുള്ള പരിചയം സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷന്റെ ദിശയെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുന്നു എന്ന സാജോങ്കിന്റെ സിദ്ധാന്തം ശരിയാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്നു.
ജോഗിംഗ് സ്റ്റഡി (Jogging Study, 1978)യിൽ, ജോഗ് ചെയ്യുന്നവർ ഒരു സ്ത്രീയെ കടന്നുപോകുമ്പോൾ ആ സ്ത്രീ അവിടെ ഇല്ലാത്തപ്പോൾ ഉള്ളതിനേക്കാൾ വേഗത കൂട്ടി ഓടുന്നതായി കണ്ടു. വെറുതെ ഒരു സാന്നിധ്യം പോലും ആളുകളെ പ്രചോദിപ്പിക്കുമെന്ന് ഇത്‌ കാണിക്കുന്നു.

യഥാർത്ഥ ജീവിതത്തിൽ സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷന് ധാരാളം പ്രായോഗിക സാധ്യതകളുണ്ട്. വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽ, ജോലിസ്ഥലങ്ങളിൽ, കായികമേഖലയിൽ, ഒക്കെ ഇതിന്റെ പ്രയോഗങ്ങൾ ഉണ്ട്‌.
ഗ്രൂപ്പായുള്ള പഠനം അറിയാവുന്ന വിഷയങ്ങളിലെ പ്രകടനം വർദ്ധിപ്പിക്കാം, എന്നാൽ പുതിയ കാര്യങ്ങൾ പഠിക്കുന്നതിനെ ഇത് തടസ്സപ്പെടുത്തിയേക്കാം.
സൂപ്പർവൈസർമാർ ഉള്ളപ്പോൾ ജീവനക്കാർ വേഗത്തിൽ ജോലി ചെയ്തേക്കാം, എന്നാൽ പരിചയമില്ലാത്ത ജോലികളിൽ സമ്മർദ്ദം കാരണം തെറ്റുകൾ വരുത്താനും സാധ്യതയുണ്ട്.
കായികതാരങ്ങൾ ഒരു വലിയ ജനക്കൂട്ടത്തിന് മുന്നിൽ അവർക്ക് പരിചയമുള്ള സാഹചര്യങ്ങളിൽ മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്ചവയ്ക്കുന്നു.

സാജോങ്കിന്റെ സിദ്ധാന്തം പലപ്പോഴും ശരിയാണെങ്കിലും, കോട്രെൽ (1972) പോലുള്ള ഗവേഷകർ വാദിക്കുന്നത്, വെറുമൊരു സാന്നിധ്യമല്ല, മറിച്ച് വിലയിരുത്തപ്പെടുമോ എന്ന ഭയമാണ് (evaluation apprehension) പ്രകടനത്തിൽ മാറ്റമുണ്ടാക്കുന്നത് എന്നാണ്. “മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം എല്ലായ്പ്പോഴും ഉത്തേജിപ്പിക്കുന്നില്ല; ഒരാൾ വിലയിരുത്തപ്പെടുന്നു എന്ന വിശ്വാസമാണ് പ്രധാനപ്പെട്ടത്.” എന്നു നിക്കോളാസ് കോട്രെൽ പറയുന്നു.
വ്യക്തിപരമായ പെരുമാറ്റത്തിൽ സാമൂഹിക സാഹചര്യങ്ങൾക്ക് എത്രത്തോളം സ്വാധീനം ചെലുത്താൻ കഴിയുമെന്ന് സോഷ്യൽ ഫെസിലിറ്റേഷൻ വെളിവാക്കുന്നു. കൂട്ടായ പ്രവൃത്തിയിലൂടെയോ നിരീക്ഷണത്തിലൂടെയോ ആകട്ടെ, മറ്റുള്ളവരുടെ സാന്നിധ്യം നമ്മുടെ പ്രചോദനം, ഉത്തേജനം, പ്രകടനം എന്നിവയിൽ മാറ്റം വരുത്തുന്നു. ഈ പ്രതിഭാസത്തെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ് വിദ്യാഭ്യാസം, കായികം, സംഘടനാ മനശാസ്ത്രം തുടങ്ങിയ മേഖലകളിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട സ്വാധീനം ചെലുത്തുന്നു.