
വിഷ്ണുപ്രിയ എസ്.
Published: 10 November 2025 കവര്സ്റ്റോറി
ആയുര്വേദത്തിലെ പ്രമാണ ഗ്രന്ഥങ്ങള്
ആയുർവേദത്തിലെ അടിസ്ഥാന ഗ്രന്ഥങ്ങളെ പരിചയപ്പെടുത്തുന്ന ലേഖനം
ആയുര്വേദത്തിലെ ഗ്രന്ഥസമുച്ചയം
ആയുര്വേദം, ഇന്ത്യയുടെ പുരാതന ചികിത്സാശാസ്ത്രം, അതിന്റെ ആയിരക്കണക്കിന് വര്ഷത്തെ ചരിത്രത്തില് വിജ്ഞാനത്തിന്റെ അനേകം ഗ്രന്ഥസമുച്ചയങ്ങള് സംഭാവന ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഈ വിജ്ഞാനത്തെ പ്രധാനമായും രണ്ടായി തരംതിരിച്ചിരിക്കുന്നു: ബൃഹത് ത്രയി (Greater Triad), ലഘു ത്രയി (Lesser Triad). ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങള് ആയുര്വേദത്തിന്റെ തത്വങ്ങള്, രോഗനിര്ണ്ണയം, ചികിത്സാ രീതികള് എന്നിവയുടെ അടിസ്ഥാന വിവരങ്ങള് നല്കുന്നു.
ബൃഹത് ത്രയി എന്നത് ചരക സംഹിത, സുശ്രുത സംഹിത, വാഗ്ഭടന്റെ അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം എന്നിവ ഉള്പ്പെടുന്ന മൂന്ന് പ്രധാന വിജ്ഞാനകോശങ്ങളാണ്. ഈ മൂന്ന് ഗ്രന്ഥങ്ങളാണ് ആയുര്വേദ പരിശീലനത്തിന്റെയും പഠനത്തിന്റെയും അടിത്തറ. ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ ഒരു ‘ത്രയി’ (Triad) ആയി വര്ഗ്ഗീകരിച്ചത് ഏകദേശം 1900-കള്ക്ക് ശേഷമാണ്. പുരാതന സംസ്കൃത രചയിതാക്കള് ഈ വര്ഗ്ഗീകരണം ഉപയോഗിച്ചിരുന്നില്ല. 20-ാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തില്, ആയുര്വേദ സാഹിത്യത്തിന് ഒരു ഔദ്യോഗിക ‘കാനോണ്’ (Canon) സൃഷ്ടിക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായിട്ടാണ് ഈ വര്ഗ്ഗീകരണം നിലവില് വന്നത്. ഭേള സംഹിത (Bhe?a-sa?hitമ) പോലുള്ള മറ്റ് പഴയ ആധികാരിക ഗ്രന്ഥങ്ങള് നിലവിലുണ്ടായിരുന്നിട്ടും, ഏറ്റവും വ്യാപകമായി പഠിക്കപ്പെട്ടതും, ഏറ്റവും സമഗ്രമായ ഉള്ളടക്കം നല്കിയതുമായ ഈ മൂന്ന് കൃതികളെയാണ് ആധുനിക പണ്ഡിതര് പ്രധാനമായും കേന്ദ്രീകരിച്ചത്.
ബൃഹത് ത്രയി (brhat trayi): ആയുര്വേദത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന തൂണുകള്
ബൃഹത് ത്രയി, ആയുര്വേദത്തിന്റെ കാതലായ സിദ്ധാന്തങ്ങളെയും പ്രായോഗിക രീതികളെയും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നു. ഈ മൂന്ന് ഗ്രന്ഥങ്ങള് ഒരുമിച്ച് ആയുര്വേദത്തിന്റെ മൂന്ന് പ്രധാന സമീപനങ്ങളെയാണ് അടയാളപ്പെടുത്തുന്നത്: ആന്തരിക വൈദ്യം (കായചികിത്സ), ശസ്ത്രക്രിയ (ശല്യതന്ത്രം), ഈ രണ്ടുകളുടെയും സമന്വയം. ഈ സമഗ്രതയാണ് ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന തൂണുകളാക്കി മാറ്റുന്നത്.
1. ചരക സംഹിത (Caraka samhitha): കായചികിത്സയുടെ രത്നം
ആയുര്വേദത്തിലെ ഏറ്റവും പഴക്കമേറിയതും ആധികാരികവുമായ പ്രമാണ ഗ്രന്ഥമാണ് ചരക സംഹിത. ഇത് യഥാര്ത്ഥത്തില് പുനര്വസു ആത്രേയന്റെ ശിഷ്യനായ അഗ്നിവേശനാണ് രചിച്ചത്, പിന്നീട് ചരകന് ഇത് സംശോധനം (Edit) ചെയ്യുകയും നിലവിലെ രൂപത്തില് ചിട്ടപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്തു. ഇതിന്റെ കാലഘട്ടം ക്രി.മു. 1000 നും ക്രി.വ. 200 നും ഇടയിലായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
ഘടനയും ദാര്ശനിക അടിത്തറയും:
ചരക സംഹിത ആയുര്വേദത്തിന്റെ അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങളായ ത്രിസൂത്രങ്ങളെ (Trisൗtra) കേന്ദ്രീകരിച്ചാണ് രൂപകല്പ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്: ഹേതു (രോഗകാരണം), ലിംഗം (ലക്ഷണശാസ്ത്രം), ഔഷധം (ചികിത്സ). ഈ തത്വങ്ങള് രോഗനിര്ണ്ണയത്തിനും ചികിത്സയ്ക്കും വേണ്ടിയുള്ള വൈജ്ഞാനിക ചട്ടക്കൂട് (Epistemological Framework) നല്കുന്നു. ഈ ഗ്രന്ഥം എട്ട് ‘സ്ഥാനങ്ങള്’ (വിഭാഗങ്ങള്) ആയി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു :
1. സൂത്രസ്ഥാനം (Suthra Sthana): അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങളെയും സാങ്കേതിക പദങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള 30 അധ്യായങ്ങള്. ഇതില് വൈദ്യന്, ഔഷധം, പരിചാരകന്, രോഗി എന്നീ നാല് ചികിത്സാപരമായ ഘടകങ്ങളെക്കുറിച്ചും (Chatu?pമda) പ്രതിപാദിക്കുന്നു.
2. നിദാനസ്ഥാനം (Nidana Sthana): പ്രധാന രോഗങ്ങളുടെ കാരണങ്ങളും രോഗനിര്ണയവും (8 അധ്യായങ്ങള്).
3. വിമാനസ്ഥാനം (Vimana Sthana): അളവുകള്, രുചികള്, ശരീര ഘടകങ്ങളുടെ ഗതികള്, രോഗനിര്ണ്ണയം എന്നിവ.
4. ശാരീരസ്ഥാനം (ടarera Sthana): പ്രപഞ്ചത്തിന്റെയും മനുഷ്യശരീരത്തിന്റെയും സൃഷ്ടി, ഭ്രൂണശാസ്ത്രം, അനാട്ടമി എന്നിവ.
5. ഇന്ദ്രിയസ്ഥാനം (Indriya Sthana): രോഗിയുടെ പഞ്ചേന്ദ്രിയ പ്രതികരണങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ള പ്രോഗ്നോസിസ് (രോഗഫല പ്രവചനം).
6. ചികിത്സാസ്ഥാനം (Cikitsa Sthana): രസായനം, വാജീകരണ ചികിത്സകള് ഉള്പ്പെടെയുള്ള ചികിത്സാ രീതികള് (30 അധ്യായങ്ങള്).
7. കല്പസ്ഥാനം (Kalpa Sthana): ഔഷധ നിര്മ്മാണവും വിഷചികിത്സാ തത്വങ്ങളും (12 അധ്യായങ്ങള്).
8. സിദ്ധിസ്ഥാനം (Siddhi Sthana): പഞ്ചകര്മ്മ ചികിത്സകളുടെ വിജയകരമായ പ്രയോഗം, ശുചിത്വം, ആരോഗ്യകരമായ ജീവിതരീതി.
ആധുനിക പ്രസക്തി:
ചരക സംഹിതയുടെ പ്രധാന ശ്രദ്ധ പ്രതിരോധ ആരോഗ്യത്തിലാണ് (Preventive Healthcare). ആഹാരം, വിഹാരം (ജീവിതശൈലി), ഋതുചര്യ (Seasonal regimens) എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള വിശദാംശങ്ങള് ആധുനിക വെല്നസ്, ലൈഫ്സ്റ്റൈല് മെഡിസിന് എന്നിവയുമായി യോജിക്കുന്നു. കൂടാതെ, വ്യക്തിഗത ചികിത്സയ്ക്ക് (Prak?ti-based treatment) നല്കുന്ന പ്രാധാന്യം ജീനോമിക്സ്, വ്യക്തിഗത ആരോഗ്യസംരക്ഷണം എന്നിവയിലെ നിലവിലെ ഗവേഷണ പ്രവണതകളെ ഓര്മ്മിപ്പിക്കുന്നു. ചരകന്റെ സമഗ്രമായ വീക്ഷണം ആരോഗ്യത്തെ ശാരീരികവും മാനസികവും ആത്മീയവുമായ തലങ്ങളില് ഉള്ക്കൊള്ളുന്നു. കൂടാതെ, ദേശ (ഭൂമിശാസ്ത്രപരമായ സാഹചര്യം) ചികിത്സയെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുമെന്ന് ചരകന് വിശദമായി ചര്ച്ച ചെയ്യുന്നുണ്ട്, ഇത് മെഡിക്കല് ജിയോഗ്രഫിയുടെ പ്രാധാന്യം വ്യക്തമാക്കുന്നു.
2. സുശ്രുത സംഹിത (Susruta Samhita): ശല്യതന്ത്രത്തിന്റെ അതുല്യമായ സംഭാവന
സുശ്രുത സംഹിത പുരാതന ഇന്ത്യയിലെ ശല്യതന്ത്രത്തില് (Surgery) ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്ന ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള ഗ്രന്ഥമാണ്. ഇതിന്റെ രചയിതാവ് സുശ്രുതനാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ശസ്ത്രക്രിയയിലുള്ള വൈദഗ്ധ്യം:
സുശ്രുതന് ശസ്ത്രക്രിയയില് പ്രായോഗികാനുഭവത്തിനും, ഘട്ടം ഘട്ടമായുള്ള നിര്ദ്ദേശങ്ങള്ക്കും, വിശദമായ ശരീരഘടനാ പഠനത്തിനും ഊന്നല് നല്കി. അദ്ദേഹം 121 ശസ്ത്രക്രിയാ ഉപകരണങ്ങള് (യന്ത്രങ്ങള് – blunt instruments, ശസ്ത്രങ്ങള് – sharp instruments) തരംതിരിച്ച് വിശദീകരിച്ചു. ഈ വിപുലമായ വര്ഗ്ഗീകരണം അക്കാലത്തെ സാങ്കേതിക മികവിനെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. സുശ്രുതന്റെ ശസ്ത്രക്രിയാ രീതികള്ക്ക് ഏറ്റവും വലിയ ഉദാഹരണമാണ് റൈനോപ്ലാസ്റ്റി (Rhinoplasty – മൂക്ക് പ്ലാസ്റ്റിക് സര്ജറി). ‘നെറ്റിയിലെ ഫ്ലാപ്പ്’ (forehead flap) ഉപയോഗിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഈ പുനര്നിര്മ്മാണ ശസ്ത്രക്രിയാ രീതി (reconstructive procedure), ‘ഇന്ത്യന് രീതി’ എന്നറിയപ്പെടുന്നു, ഇത് 18-ാം നൂറ്റാണ്ടില് യൂറോപ്യന് സര്ജന്മാര് പോലും സ്വീകരിച്ചു.
അനാട്ടമി പഠനത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം:
സുശ്രുതന് ശുചിത്വം, അണുവിമുക്തമാക്കല് (Sterilization), അനസ്തേഷ്യ എന്നിവയ്ക്ക് പ്രാധാന്യം നല്കി. കൂടാതെ, മൃതശരീര പഠനം (Cadaver Dissection) വഴി മനുഷ്യ ശരീരത്തെ കൃത്യമായി മനസ്സിലാക്കേണ്ടതിന്റെ ആവശ്യകത അദ്ദേഹം കണ്ടെത്തി. ഈ ഗ്രന്ഥം ശസ്ത്രക്രിയ കൂടാതെ, പൊതുവൈദ്യം, വിഷശാസ്ത്രം (Toxicology) എന്നിവയും കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു. സുശ്രുത സംഹിതയുടെ കാലാതീതമായ പ്രസക്തി, അതിന്റെ തത്വങ്ങള് ആധുനിക ശസ്ത്രക്രിയാ പരിശീലനത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനമായി മാറിയതിലൂടെ വ്യക്തമാകുന്നു.
3. അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം (Astanga Hrdaya):
വിജ്ഞാനത്തിന്റെ സംയോജനം
അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം ക്രി.വ. 610-നോടടുത്ത് വാഗ്ഭടന് രചിച്ച ഗ്രന്ഥമാണ്. വാഗ്ഭടന്റെ രണ്ട് പ്രധാന കൃതികളില് ഒന്നാണിത്; മറ്റൊന്ന് അഷ്ടാംഗ സംഗ്രഹമാണ്. അഷ്ടാംഗ സംഗ്രഹം ഗദ്യവും പദ്യവും ചേര്ന്ന സങ്കീര്ണ്ണമായ രൂപത്തിലായിരുന്നപ്പോള്, അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം പൂര്ണ്ണമായും കാവ്യരൂപത്തിലാണ് രചിച്ചിരിക്കുന്നത്.
സമന്വയത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം:
അഷ്ടാംഗ ഹൃദയത്തിന്റെ പേര് സൂചിപ്പിക്കുന്നത് പോലെ, ഇത് ആയുര്വേദത്തിലെ എട്ട് പ്രധാന ശാഖകളുടെ (അഷ്ടാംഗങ്ങളുടെ) സാരമാണ്. ചരക സംഹിതയുടെയും സുശ്രുത സംഹിതയുടെയും കാതലായ തത്വങ്ങള് വാഗ്ഭടന് ലളിതവും എളുപ്പത്തില് മനസ്സിലാക്കാവുന്നതുമായ ശൈലിയില് സംയോജിപ്പിച്ചു അവതരിപ്പിച്ചു. ഈ എളുപ്പത്തിലുള്ള അവതരണം കാരണം, ഇത് തെക്കേ ഇന്ത്യയില് ഉള്പ്പെടെ പണ്ഡിതര്ക്കിടയില് അങ്ങേയറ്റം പ്രചാരത്തിലാവുകയും നൂറുകണക്കിന് വര്ഷങ്ങളായി ആയുര്വേദത്തിന്റെ സ്റ്റാന്ഡേര്ഡ് പാഠപുസ്തകമായി കണക്കാക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു. വാഗ്ഭടന്റെ ഈ സമഗ്ര വീക്ഷണം, ആയുര്വേദ പഠനത്തിന് ചിട്ടയായതും കാലാനുക്രമത്തിലുള്ളതുമായ ഒരു രീതിശാസ്ത്രം നല്കി.
ലഘു ത്രയി (Laghu Trayi):
ആധുനിക പഠനത്തിനുള്ള സമാഹാരങ്ങള്
ബൃഹത് ത്രയിക്ക് ശേഷം എഴുതപ്പെട്ടതും എന്നാല് ആധികാരികമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നതുമായ മൂന്ന് ഗ്രന്ഥങ്ങളാണ് ലഘു ത്രയിയില് ഉള്പ്പെടുന്നത്: മാധവ നിദാനം, ശാര്ങ്ഗധര സംഹിത, ഭാവപ്രകാശം. ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങള് ബൃഹത് ത്രയിയിലെ വിഷയങ്ങളെ ലളിതവല്ക്കരിച്ചും, വ്യത്യസ്തമായ കാലക്രമത്തില് അവതരിപ്പിച്ചും, പഠനത്തിന് കൂടുതല് എളുപ്പമുള്ള രൂപത്തില് നല്കാന് ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളവയാണ്.
1. മാധവ നിദാനം (Madhava Nidana)
ക്രി.വ. 7-ാം നൂറ്റാണ്ടില് മാധവകരന് രചിച്ച ഈ ഗ്രന്ഥം രോഗവിനിശ്ചയം (Rogavinishcaya) എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു.
രോഗനിര്ണ്ണയത്തിലെ സ്പെഷ്യലൈസേഷന്: രോഗനിര്ണ്ണയത്തിനായുള്ള ‘നിദാന പഞ്ചക’ തത്വങ്ങള് എളുപ്പത്തില് മനസ്സിലാക്കാന് സഹായിക്കുന്ന ഏറ്റവും മികച്ച ഗ്രന്ഥമാണിത്. നിദാന പഞ്ചകത്തില് ഉള്പ്പെടുന്നത്:
1. നിദാനം (Nidana): രോഗകാരണം.
2. പൂര്വ്വരൂപം (Purvarupa): രോഗലക്ഷണങ്ങള്ക്ക് മുന്പുള്ള അടയാളങ്ങള്.
3. രൂപം (Rupa): രോഗത്തിന്റെ വ്യക്തമായ ലക്ഷണങ്ങള്.
4. ഉപശയ-അനുപശയ (Upashaya – Anupashaya): കൃത്യമായ രോഗനിര്ണ്ണയത്തിനായി ഉപയോഗിക്കുന്ന പരീക്ഷണാടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള ചികിത്സാ രീതി.
5. സംപ്രാപ്തി (Samprapti): രോഗകാരണങ്ങള് ദോഷങ്ങളെ വര്ദ്ധിപ്പിച്ച് രോഗത്തിന് കാരണമാകുന്നതിന്റെ പൂര്ണ്ണമായ പ്രക്രിയ.
മാധവ നിദാനത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ പ്രത്യേകത, ചരകന്, സുശ്രുതന്, വാഗ്ഭടന് എന്നിവരുടെ കൃതികളില് ചിതറിക്കിടക്കുന്ന നിദാന വിഷയങ്ങളെ സമാഹരിച്ച്, രോഗങ്ങളുടെ പേരുകള്ക്ക് അനുസരിച്ച് ചിട്ടയായ രീതിയില് ക്രമീകരിച്ചതാണ്. ഇത് ആയുര്വേദത്തിലെ രോഗങ്ങളുടെ ഏറ്റവും മികച്ച വിജ്ഞാനകോശമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
2. ശാര്ങ്ഗധര സംഹിത (ടarngadhara Samhita)
ലഘു ത്രയിയിലെ ഒരു പ്രധാന ഗ്രന്ഥമായ ഇത്, ഔഷധസസ്യങ്ങളെയും ഔഷധങ്ങളുടെ നിര്മ്മാണ രീതികളെയും കുറിച്ചുള്ള വിശദാംശങ്ങള്ക്ക് പേരുകേട്ടതാണ്.
3. ഭാവപ്രകാശം (Bhavaprakasa)
ഭാവപ്രകാശ സംഹിത, ആയുര്വേദ തത്വങ്ങളെയും ഔഷധ പ്രയോഗങ്ങളെയും സംബന്ധിച്ച് വിശദമായ വിവരങ്ങള് നല്കുന്ന മറ്റൊരു പ്രധാന ഗ്രന്ഥമാണ്.
പ്രമുഖ വ്യാഖ്യാതാക്കളുടെ സംഭാവനകള്
ആയുര്വേദത്തിലെ ക്ലാസിക്കല് സംഹിതകള് പുരാതനമായതും പലപ്പോഴും സങ്കീര്ണ്ണമായ ഭാഷയില് എഴുതപ്പെട്ടതുമാണ്. അതിനാല്, കാലക്രമേണ ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങളെ വ്യാഖ്യാനിക്കാന് പണ്ഡിതന്മാര് രംഗത്തെത്തി. ഈ വ്യാഖ്യാനങ്ങള് ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ അര്ത്ഥം വ്യക്തമാക്കുന്നതിനും പ്രായോഗികമായ ഉപയോഗം എളുപ്പമാക്കുന്നതിനും സഹായിച്ചു.
1. ചക്രപാണിദത്തന് (Chakrapanidatta):
ഇദ്ദേഹം 11-ാം നൂറ്റാണ്ടില് ജീവിച്ചിരുന്നു. ചരക സംഹിതയ്ക്ക് എഴുതിയ ആയുര്വേദ ദീപിക എന്ന വ്യാഖ്യാനം വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ടതാണ്. ചക്രപാണിദത്തന്റെ വ്യാഖ്യാനം ചരകന്റെ തത്വങ്ങളെ മനസ്സിലാക്കാന് നിര്ണായകമായ ഉള്ക്കാഴ്ചകള് നല്കുന്നു.
2. ഡല്ഹണന് (Dalhana):
12-ാം നൂറ്റാണ്ടില് ജീവിച്ചിരുന്ന ഡല്ഹണന് സുശ്രുത സംഹിതയ്ക്ക് എഴുതിയ നിബന്ധ സംഗ്രഹം എന്ന വ്യാഖ്യാനത്തിലൂടെയാണ് പ്രശസ്തനായത്.
വ്യാഖ്യാതാക്കള് മറ്റു ഗ്രന്ഥങ്ങളിലെ വിവരങ്ങള് തങ്ങളുടെ വ്യാഖ്യാനങ്ങളില് ഉദ്ധരിക്കാറുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഡല്ഹണന് സുശ്രുത സംഹിതയുടെ വ്യാഖ്യാനത്തില് ചരക സംഹിതയുടെ ഇന്ദ്രിയ സ്ഥാനത്തെ പലപ്പോഴും ഉദ്ധരിക്കുന്നത് രോഗനിര്ണ്ണയ വീക്ഷണങ്ങള് ഉറപ്പാക്കുന്നതിനായി ജ്യോതിഷം പോലുള്ള സമകാലിക ശാസ്ത്രങ്ങള് വൈദ്യശാസ്ത്രത്തില് എങ്ങനെ പരിഗണിച്ചിരുന്നു എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. മറ്റ് പ്രധാന വ്യാഖ്യാതാക്കളില് ജെജ്ജടന്, ഭട്ടാരഹരിശ്ചന്ദ്ര, അരുണദത്തന്, ഹേമാദ്രി, ഗയദാസന് എന്നിവരും ഉള്പ്പെടുന്നു.
ഉപസംഹാരം
ആയുര്വേദത്തിലെ പ്രമാണ ഗ്രന്ഥങ്ങള് കേവലം ചരിത്രപരമായ രേഖകള് മാത്രമല്ല, ശാസ്ത്രീയമായ അറിവിന്റെ അമൂല്യ ശേഖരങ്ങളാണ്. ബൃഹത് ത്രയി (ചരകന്, സുശ്രുതന്, വാഗ്ഭടന്) ആയുര്വേദത്തിലെ അടിസ്ഥാന തത്വങ്ങളായ കായചികിത്സ, ശല്യതന്ത്രം, സമന്വയ സമീപനം എന്നിവയുടെ സമഗ്രമായ അടിത്തറ നല്കി. ചരക സംഹിത പ്രതിരോധ തത്വങ്ങളിലും വ്യക്തിഗത ചികിത്സയിലും ഊന്നല് നല്കുമ്പോള് , സുശ്രുത സംഹിത ശസ്ത്രക്രിയയുടെയും ശരീരഘടനയുടെയും പ്രാധാന്യം ലോകത്തിന് മുന്നില് സ്ഥാപിച്ചു. വാഗ്ഭടന്റെ അഷ്ടാംഗ ഹൃദയം ഈ അറിവുകളെല്ലാം സംയോജിപ്പിച്ച് പഠനം എളുപ്പമാക്കി.
പിന്നീട് വന്ന ലഘു ത്രയി (മാധവ നിദാനം, ശാര്ങ്ഗധര സംഹിത, ഭാവപ്രകാശം) ബൃഹത് ത്രയിയിലെ ആശയങ്ങളെ കൂടുതല് ചിട്ടപ്പെടുത്താനും ആധുനിക പഠിതാക്കള്ക്ക് എളുപ്പത്തില് ആക്സസ് ചെയ്യാനും സഹായിച്ചു. മാധവ നിദാനം രോഗനിര്ണയ ശാസ്ത്രത്തിന് ഒരു വിജ്ഞാനകോശം പോലെ പ്രവര്ത്തിക്കുന്നു. ഈ ഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ സമഗ്രതയും വ്യാഖ്യാതാക്കളുടെ (ചക്രപാണിദത്തന്, ഡല്ഹണന്) സംഭാവനകളും ചേര്ന്നാണ് ആയുര്വേദത്തെ ഇന്നും പ്രസക്തമായ ഒരു ചികിത്സാ സമ്പ്രദായമായി നിലനിര്ത്തുന്നത്.
ഗ്രന്ഥസൂചി
- Laghu Trayi – The lesser trio of Ayurvedic Treatises – Easy Ayurveda, https://www.easyayurveda.com/2016/11/02/laghu-trayi-of-ayurveda/
- Brihat trayi: Significance and symbolism, https://www.wisdomlib.org/concept/brihat-trayi
- Brhat Trayi – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Brhat_Trayi
- Commentators of Classical Samhitas | PDF – Slideshare, https://www.slideshare.net/slideshow/commentators-of-classical-samhitas/127407267
- View of Charaka Samhita: The Timeless Gem of Ayurveda, https://jaims.in/jaims/article/view/4647/7239
- Sushruta: The Father of Surgery and Ancient Medical Innovations – PMC – PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11527508/
- Ashtanga Hridaya |Birth of Ayurveda | First Medical Literature – Kerala Tourism, https://www.keralatourism.org/ayurveda/history/evolution-literature/astanga-hridaya
- Chakrapanidatta commentary: Significance and symbolism, https://www.wisdomlib.org/concept/chakrapanidatta-commentary
- Medical geography in Charaka Samhita – PMC – PubMed Central, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4492020/
- MLA 9 Endnotes and Footnotes | Resources for Writers – Monmouth University, https://www.monmouth.edu/resources-for-writers/mla-9-endnotes-and-footnotes/
- The Saṃhitās (Introduction), https://www.wisdomlib.org/hinduism/essay/charaka-samhita-and-sushruta-samhita/d/doc1146960.html
- Commentators | PDF | Ayurveda | Sanskrit Literature – Scribd, https://www.scribd.com/presentation/767639313/Commentators-1-2
- General notes: MLA (9th ed.) citation guide – SFU Library, https://www.lib.sfu.ca/help/cite-write/citation-style-guides/mla
- Laghu trayi: Significance and symbolism, https://www.wisdomlib.org/concept/laghu-trayi
- Charaka Samhita – Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Charaka_Samhita
- MLA Endnotes and Footnotes – Purdue OWL, https://owl.purdue.edu/owl/research_and_citation/mla_style/mla_formatting_and_style_guide/mla_endnotes_and_footnotes.html
- (PDF) USED PATTERN OF METALS AND MINERALS IN ASHTANG HRIDAYA:-THE BIRDS EYE VIEW – ResearchGate, https://www.researchgate.net/publication/324123506_USED_PATTERN_OF_METALS_AND_MINERALS_IN_ASHTANG_HRIDAYA-THE_BIRDS_EYE_VIEW
- Comparative studies of Bhanumati and Nibandha Samgraha with special reference to Arista Vijnana (prognostic science) – PMC – NIH, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3296332/
- Commentators of Sushruta Samhita | PDF – Slideshare, https://www.slideshare.net/slideshow/commentators-of-sushruta-samhita/127407308
- MLA Style Footnotes & Bibliography – University of Toledo, https://www.utoledo.edu/library/help/guides/docs/mlastyle.pdf
- Acharya Madhavakara: His Work ‘Madhava Nidana’, Legacy, Amazing Facts – Easy Ayurveda, https://www.easyayurveda.com/2016/11/01/madhavakara-madhava-nidana/
- Sushruta: The Father of Indian Surgical History – PMC – NIH, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11000756/
- Sutra Sthana – Charak Samhita, https://www.carakasamhitaonline.com/index.php/Sutra_Sthana

വിഷ്ണുപ്രിയ എസ്.
ടെക്നിക്കൽ അസിസ്റ്റന്റ് , മലയാളം ലെക്സിക്കൺ, കേരളസർവകലാശാല, തിരുവനതപുരം.
